Nowa ustawowa obniżka stawek interchange – przepisy ważne również dla agentów rozliczeniowych
29 stycznia 2015 r. weszła w życie ustawa z dnia 28 listopada 2014 r. o zmianie ustawy o usługach płatniczych, która przyniosła ważne zmiany dla wszystkich uczestników rynku instrumentów płatniczych w Polsce. Wprowadziła m.in. ustawową obniżkę stawki opłaty interchange oraz dodatkowe obowiązki dla agentów rozliczeniowych i organizacji kartowych.
Obniżka stawki opłaty interchange
Podstawowym celem nowelizacji ustawy o usługach płatniczych jest dalsza (po zmianie, która weszła w życie 1 stycznia 2014 r.) ustawowa obniżka maksymalnych stawek opłat interchange w odniesieniu do transakcji dokonywanych w Polsce. Od 29 stycznia 2015 r. wynoszą one 0,2% wartości krajowej transakcji płatniczej wykonanej przy użyciu karty debetowej oraz 0,3% wartości krajowej transakcji płatniczej wykonanej przy użyciu karty kredytowej.
Nowelizacja ma szerszy kontekst wynikający z przyjętych i projektowanych aktów prawnych na szczeblu unijnym. 26 lutego 2014 r. Komisja wydała decyzję adresowaną do Visa Europe Limited, w której zobowiązała tę organizację kartową do obniżenia pułapu opłat interchange właśnie do poziomu 0,2% dla konsumenckich kart debetowych Visa oraz 0,3% dla konsumenckich kart kredytowych Visa. Polski ustawodawca wyszedł z założenia, że sytuacja, w której Visa będzie stosować niższe stawki interchange w porównaniu z ich maksymalnym poziomem w Polsce (0,5% po 1 stycznia 2014 r.), może powodować negatywne skutki dla rynku agentów rozliczeniowych w Polsce, w szczególności przewagę konkurencyjną zagranicznych agentów rozliczeniowych. Zagrożenie to – z którym można dyskutować – uznano za na tyle pilne, że zdecydowano się obniżyć maksymalne stawki opłat interchange w Polsce, nie czekając na unijne rozporządzenie w tej sprawie, nad którym obecnie toczą się prace.
Do ustawy o usługach płatniczych wprowadzono również m.in. definicje pojęć karty debetowej, karty kredytowej oraz opłaty interchange.
Dodatkowe wymogi dla agentów rozliczeniowych i organizacji kartowych
Oprócz ustawowej obniżki stawek interchange do ustawy o usługach płatniczych wprowadzono również przepisy dotyczące przedkontraktowych obowiązków agentów rozliczeniowych wobec akceptantów. W ustawie nie został natomiast przyjęty restrykcyjny przepis, zgodnie z którym wysokość opłat ponoszonych przez akceptantów powinna być ustalana z uwzględnieniem rzeczywistych, adekwatnych i uzasadnionych kosztów ponoszonych w związku ze świadczeniem usług na rzecz akceptanta oraz odpowiadać zasadom uczciwej konkurencji (takie postanowienie znalazło się w pierwotnym poselskim projekcie ustawy autora posła Wincentego Elsnera).
Dotychczasowa treść art. 28 ust. 1a ustawy o usługach płatniczych przyznawała akceptantowi uprawnienie do żądania od agenta rozliczeniowego informacji o opłatach pobieranych przez akceptanta, zawierającej dane o wysokości opłat oraz ich strukturze, a także wyszczególnienie wszystkich składników, w tym przypadających agentowi rozliczeniowemu oraz innym podmiotom, wraz ze wskazaniem ich wysokości. Zgodnie z art. 26 ust. 1 informacje te agent rozliczeniowy powinien dostarczyć w postaci papierowej lub na innym trwałym nośniku informacji, z tym że pocztą elektroniczną jedynie na wniosek użytkownika.
Treść art. 28 ust. 1a została zmieniona. Prawo akceptanta do żądania wyżej wspomnianej informacji (oraz ciążący na agencie rozliczeniowym obowiązek jej dostarczenia) został zastąpiony obowiązkiem agenta rozliczeniowego do dostarczenia akceptantowi, przed zawarciem z nim umowy ramowej, informacji o wysokości opłaty akceptanta wraz z wyszczególnieniem składników tej opłaty. Nadal przy tym znajdzie zastosowanie wspomniany przepis art. 26 ust. 1 dotyczący formy tej informacji.
Obowiązek udzielenia przez agenta rozliczeniowego informacji dotyczącej opłaty akceptanta ma zatem co do zasady charakter przedkontraktowy (zgodnie z nowym art. 28 ust. 1b znajdzie on także zastosowanie w przypadku zmiany wysokości opłaty akceptanta).
Organizacje kartowe zostały z kolei obarczone obowiązkiem udostępnienia na stronach internetowych informacji o stawce opłaty systemowej oraz informowania Komisji Nadzoru Finansowego i agentów rozliczeniowych o planowanych zmianach tej stawki z trzymiesięcznym wyprzedzeniem.
Powyżej opisanym zmianom posłużą trzy spośród nowych definicji wprowadzonych do ustawy o usługach płatniczych:
- opłata interchange (ustalona przez organizację kartową opłata z tytułu transakcji płatniczej wykonywanej przy użyciu karty płatniczej, uiszczana przez agenta rozliczeniowego na rzecz wydawcy karty płatniczej),
- opłata systemowa (opłata z tytułu transakcji płatniczej wykonywanej przy użyciu karty płatniczej, stanowiąca przychód organizacji kartowej) oraz
- opłata akceptanta (opłata z tytułu transakcji płatniczej wykonywanej przy użyciu karty płatniczej, pobierana przez agenta rozliczeniowego od akceptanta, na którą składa się opłata interchange, opłata systemowa i marża agenta rozliczeniowego).
Wybrane wątpliwości związane z nowelizacją
Wybrane przepisy omawianej nowelizacji mogą być interpretowane w sposób, który potencjalnie znacząco ogranicza rzeczywisty zakres ich oddziaływania. Przykładowo, dotychczas ustawowe maksimum stawki opłaty interchange obowiązywało w odniesieniu do transakcji płatniczych wykonywanych przy użyciu karty płatniczej lub podobnego instrumentu płatniczego. Obecne maksymalne stawki obowiązywać będą w odniesieniu do transakcji płatniczych wykonywanych przy użyciu kart płatniczych (debetowych i kredytowych). Literalna wykładnia może więc wyłączyć z zakresu stosowania maksymalnych stawek inne niż karty instrumenty płatnicze.
Warto też zauważyć, że w wielu przypadkach strony będą mogły zrezygnować ze stosowania nowych przepisów lub np. zmodyfikować treść obowiązku informacyjnego agenta rozliczeniowego albo zmienić zasady jego wykonywania. Art. 28 znajduje się bowiem w Dziale II ustawy o usługach płatniczych zatytułowanym „Obowiązki informacyjne w zakresie świadczenia usług płatniczych”. Zgodnie zaś z art. 16 tej ustawy dostawca usług płatniczych i użytkownik niebędący konsumentem mogą uzgodnić, że przepisów tego działu, z wyłączeniem art. 32a, nie stosuje się w całości lub w części. Biorąc pod uwagę, że stosunki pomiędzy agentem rozliczeniowym a akceptantem z zasady mają charakter profesjonalny (niekonsumencki), strony bez problemów będą mogły skorzystać z tego uprawnienia.
Jacek Czarnecki, praktyka prawa nowych technologii kancelarii Wardyński i Wspólnicy
Artykuł jest częścią biuletynu praktyki prawa nowych technologii, luty 2015
