Legalizacja pracy i pobytu cudzoziemców w Polsce od 1 maja 2014 r.
Pobyt czasowy nawet na trzy lata, wniosek o zezwolenie na pobyt nawet na dzień przed upływem ważności wizy, możliwość uzyskania jednego zezwolenia na pobyt i na pracę – to tylko niektóre ułatwienia wprowadzone nową ustawą o cudzoziemcach.
1 maja 2014 r. wchodzą w życie przepisy nowej ustawy o cudzoziemcach (z 12 grudnia 2013 r.), zastępujące dotychczasowe regulacje i wprowadzające zmiany m.in. do ustawy z 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy. Zmiany wiążą się z ułatwieniami w zakresie legalizacji pracy i pobytu cudzoziemców w Polsce.
Nowa ustawa o cudzoziemcach wprowadza „zezwolenie na pobyt czasowy” oraz „zezwolenie na pobyt stały” w miejsce, odpowiednio, dotychczasowego „zezwolenia na zamieszkanie na czas oznaczony” oraz „zezwolenia na osiedlenie się”. Zmiany wprowadzone ustawą nie ograniczają się jednak wyłącznie do nazewnictwa.
Przede wszystkim z dwóch do trzech lat wydłużono maksymalny okres, na który cudzoziemcowi można udzielić zezwolenia na pobyt czasowy, z zachowaniem istniejącej dotychczas możliwości przedłużania zezwolenia na kolejne okresy.
Ustawa wprowadza także zmiany w zakresie terminów składania wniosków o wydanie zezwolenia na pobyt czasowy. Dotychczas cudzoziemiec przebywający w Polsce na podstawie wizy lub zezwolenia na pobyt musiał złożyć wniosek o wydanie zezwolenia na pobyt (lub kolejnego zezwolenia na pobyt) najpóźniej na 45 dni przed końcem ważności posiadanej wizy lub zezwolenia. Jeśli ten termin nie został zachowany i wojewoda nie wydał zezwolenia na pobyt do końca okresu ważności wizy lub zezwolenia, cudzoziemiec musiał bezwzględnie opuścić terytorium Polski. Od 1 maja 2014 r. wniosek o zezwolenie na pobyt czasowy cudzoziemiec będzie mógł złożyć w każdym momencie swojego legalnego pobytu w Polsce na podstawie wizy lub zezwolenia na pobyt, nawet na dzień przed upływem ich ważności. Wystarczy to, by zapewnić mu prawo pozostania na terytorium Polski aż do dnia wydania wnioskowanego zezwolenia.
Obok wprowadzonego już wcześniejszą nowelizacją zezwolenia na zamieszkanie na czas oznaczony (obecnie na pobyt czasowy) w celu wykonywania pracy w zawodzie wymagającym wysokich kwalifikacji, ustawa o cudzoziemcach z 12 grudnia 2013 r. przewidziała także odrębny, nowy typ zezwolenia na pobyt, a mianowicie „zezwolenie na pobyt i pracę”. Zezwolenie takie będzie uprawniało cudzoziemca zarówno do wykonywania w Polsce pracy (także niewymagającej szczególnych kwalifikacji), jak i pobytu w Polsce w tym celu, eliminując tym samym obowiązek odrębnego uzyskania zezwolenia na pracę. Co istotne, stroną postępowania w sprawie o wydanie zezwolenia na pobyt i pracę będzie wyłącznie cudzoziemiec. Zezwolenie na pobyt czasowy i pracę znajdzie zastosowanie do wszystkich przypadków wykonywania pracy w Polsce przez cudzoziemców z wyjątkiem sytuacji, gdy wykonywanie pracy przez cały okres będzie się odbywać w ramach delegowania do Polski przez pracodawcę zagranicznego. Cudzoziemcy delegowani do pracy w Polsce nadal będą musieli posiadać łącznie zarówno zezwolenie na pracę, jak i dokument uprawniający do pobytu, tj. wizę lub odrębne zezwolenie na pobyt czasowy (chyba że w początkowym okresie 90 dni w ciągu kolejnych 6 miesięcy mogą pracować w Polsce w ruchu bezwizowym).
Niezależnie od wprowadzenia zezwolenia na pobyt i pracę, cudzoziemcy i zatrudniający ich pracodawcy dalej będą mogli korzystać z dotychczasowych rozwiązań, polegających na uzyskaniu odrębnie zezwolenia na pracę (typu A-E) na podstawie przepisów ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy oraz, w oparciu o wydane zezwolenie, odrębnego dokumentu pobytowego w postaci wizy (zwykle krajowej) lub zezwolenia na pobyt czasowy. Wybór właściwego w danej sytuacji rozwiązania będzie zatem zależał przede wszystkim od terminu przewidywanego rozpoczęcia pracy w Polsce przez cudzoziemca (uzyskanie zezwolenia na pobyt i pracę będzie wymagało więcej czasu i formalności niż uzyskanie zezwolenia na pracę) i miejsca jego pobytu w chwili składania wniosku o wydanie odpowiedniego zezwolenia czy wizy (zezwolenie na pobyt będzie można uzyskać wyłącznie na terytorium Polski).
Nowa ustawa o cudzoziemcach wprowadza także istotne zmiany w zakresie postępowania w sprawie wydalania cudzoziemców z Polski (w razie stwierdzenia, na przykład, wykonywania pracy lub pobytu w Polsce bez wymaganych zezwoleń lub wiz). Wydawane dotychczas w takich sytuacjach odrębne decyzje o wydaleniu cudzoziemca z terytorium Polski oraz o zobowiązaniu cudzoziemca do opuszczenia Polski zostały zastąpione jedną decyzją o zobowiązaniu cudzoziemca do powrotu. Organem wyłącznie uprawnionym do wydawania decyzji o wydaleniu cudzoziemca z terytorium Polski będzie Straż Graniczna, co istotnie wpłynie na ujednolicenie procedury w ramach tych postępowań. Co jeszcze istotniejsze, dotychczas decyzja o wydaleniu stawała się wykonalna najpóźniej z chwilą rozstrzygnięcia przez właściwy organ II instancji odwołania od tej decyzji w trybie administracyjnym. Od 1 maja 2014 r. również wniesienie do wojewódzkiego sądu administracyjnego skargi na wydaną w drugiej instancji decyzję o zobowiązaniu cudzoziemca do powrotu, wraz z wnioskiem o wstrzymanie jej wykonania, będzie powodowało, że termin dobrowolnego powrotu cudzoziemca lub przymusowego wykonania takiej decyzji będzie z mocy samego prawa przedłużony do dnia wydania przez wojewódzki sąd administracyjny postanowienia w sprawie tego wniosku.
Magdalena Świtajska, praktyka prawa pracy kancelarii Wardyński i Wspólnicy
