Krótka sprzedaż na Giełdzie

25.11.2010 rynki kapitałowe

Co to jest krótka sprzedaż i jak zarabiać na spadkach ceny papierów wartościowych, wyjaśnia Anna Grygo z Zespołu Rynków Kapitałowych kancelarii Wardyński i Wspólnicy.

Krótka sprzedaż (tzw. short sale) jest popularną i prostą strategią inwestycyjną umożliwiającą zarabianie na spadkach cen papierów wartościowych. Stosowana jest także jako element złożonych strategii. Od niedawna na polskim rynku regulowanym (na Giełdzie Papierów Wartościowych w Warszawie S.A.) istnieje możliwość zawierania transakcji krótkiej sprzedaży.

Zgodnie z definicją zawartą w ustawie o obrocie instrumentami finansowymi krótka sprzedaż to zobowiązanie się do sprzedania papierów wartościowych, które nie są zapisane na rachunku papierów wartościowych inwestora w dniu zawierania umowy sprzedaży. Istnieją jednak pewne wyjątki, gdy transakcja nie będzie traktowana jako krótka sprzedaż, mimo że w chwili zawierania transakcji papiery wartościowe nie były zapisane na rachunku papierów wartościowych. I tak np. w sytuacji, gdy:

papiery zostały uprzednio nabyte w wyniku transakcji, której rozliczenie jest zabezpieczone przez fundusz zabezpieczający prawidłowe wykonanie zobowiązań wynikających z transakcji zawieranych na danym rynku;
papiery zostały uprzednio nabyte w wyniku transakcji zawartej na zagranicznym rynku regulowanym

będzie to zwykła transakcja, a nie krótka sprzedaż.

Licząc na spadek ceny papierów wartościowych, inwestor, który nie posiada danych walorów, pożycza je, najczęściej od swojego biura maklerskiego, po czym je sprzedaje. W przypadku spadku ceny inwestor, aby zwrócić pożyczone papiery, odkupuje je na rynku po cenie niższej, niż sprzedał, i na tej różnicy w cenie zarabia. Jeśli cena akcji wzrośnie, inwestor straci. Jest to więc sytuacja odwrotna do standardowego sposobu zarabiania na giełdzie, gdy inwestor najpierw kupuje akcje po cenie niższej i po wzroście ich ceny sprzedaje je drożej.

Warto zwrócić uwagę, że pożyczający papiery wartościowe staje się ich pełnoprawnym właścicielem, dopóki papiery wartościowe znajdują się na jego rachunku. Jako właściciel ma więc obowiązki związane z nabyciem i posiadaniem papierów wartościowych (np. obowiązki informacyjne związane z przekroczeniem określonych progów głosów przy nabywaniu akcji).

Jak będzie można sprzedać krótko na Giełdzie?

Warunki zawierania i wykonywania transakcji krótkiej sprzedaży na rynku regulowanym znajdują się w Regulaminach Giełdy Papierów Wartościowych w Warszawie S.A. („Giełda”) oraz Krajowego Depozytu Papierów Wartościowych S.A. („Krajowy Depozyt”).

Giełda prowadzi listę papierów wartościowych, które mogą być sprzedawane na krótko, oraz publikuje informacje o zawieranych transakcjach krótkiej sprzedaży w czasie rzeczywistym. W tym celu transakcje krótkiej sprzedaży przekazywane na Giełdę muszą być oznaczone jako krótka sprzedaż. Papiery muszą spełniać kryteria wskazane w Regulaminie Giełdy, a więc krótka sprzedaż może dotyczyć:

akcji wchodzących w skład indeksu giełdowego WIG20,
akcji biorących udział w rankingu płynności według zasad określonych w Regulaminie Giełdy, jeśli wysoka jest wartość akcji w wolnym obrocie (min. 300 mln zł) i wysoka średnia dzienna wartość obrotów (min. 4 mln zł),
akcji dużych emitentów, o dużej wartości w wolnym obrocie w dniu ich pierwszego notowania,
papierów wartościowych emitowanych przez Skarb Państwa lub Narodowy Bank Polski.

W celu zapewnienia bezpieczeństwa obrotu i ochrony interesów uczestników rynku oraz w celu zapobiegania zawieszeniom rozrachunku przewidywana jest możliwość zawieszania przez Giełdę przyjmowania zleceń krótkiej sprzedaży. Tak więc oprócz listy papierów wartościowych dopuszczonych do krótkiej sprzedaży trzeba będzie sprawdzać, czy krótka sprzedaż danych walorów nie została zawieszona.

Zawieszenie może nastąpić w przypadku istotnego wzrostu ryzyka rozliczeniowego. Jeśli na dzień rozliczenia papiery wartościowe nie będą dostarczone, ich rozrachunek zostanie zawieszony, a w sytuacji przekroczenia limitu zawieszeń Krajowy Depozyt przekaże taką informację Giełdzie, po czym Giełda zablokuje krótką sprzedaż. Zawieszanie będzie następowało także przy dużych spadkach wartości indeksu WIG20 przy jednoczesnej dużej ilości transakcji krótkiej sprzedaży.

W zależności od sytuacji krótka sprzedaż może być zablokowana na wszystkich albo na niektórych papierach wartościowych. Ze względu na ilość przekroczeń limitów zawieszeń rozrachunków może być i tak, że zawieszenie dotyczyć będzie tylko niektórych uczestników w stosunku do określonych lub wszystkich papierów wartościowych. Wszystko zależeć będzie od wskaźników limitujących krótką sprzedaż, publikowanych przez Krajowy Depozyt.

Na Giełdzie będzie można sprzedać krótko, jeśli sprzedający inwestor ma umowę z domem maklerskim. Taka umowa musi przewidywać obowiązek inwestora dostarczenia papierów wartościowych w celu rozrachunku oraz uprawniać dom maklerski do zawarcia umowy pożyczki papierów wartościowych, gdyby inwestor nie dostarczył tych papierów do czasu rozliczenia.

Krótka sprzedaż poza Giełdą

Dopuszczalne jest zawieranie transakcji krótkiej sprzedaży papierów notowanych na Giełdzie w ramach transakcji poza rynkiem regulowanym (tzw. over the counter), bezpośrednio między inwestorami. Umowa zawierana poza giełdą jest zwykłą umową cywilną pożyczki i nie dotyczą jej ograniczenia ani zawieszenia stosowane przez Giełdę.

Jak każda transakcja dotycząca papierów wartościowych, krótka sprzedaż niesie ze sobą pewne ryzyka; można ją uważać za inwestycję spekulacyjną. Z drugiej strony krótka sprzedaż oddziałuje na jakość i płynność rynku, ponieważ powoduje, że akcje znajdujące się w portfelach inwestorów są znów dostępne na rynku, czyli w obrocie giełdowym jest więcej akcji. Ponieważ elementem krótkiej sprzedaży jest pożyczanie papierów wartościowych, inwestorzy trzymający dane akcje jako inwestycję długoterminową mogą otrzymać dodatkowe źródło przychodów z umowy pożyczki.

Anna Grygo