Dyrektywa AIFM, czyli kolejne zmiany na rynku funduszy inwestycyjnych
Z dniem 22 lipca 2013 roku upłynie termin implementacji postanowień dyrektywy AIFM. Już teraz warto zapoznać się z jej treścią, gdyż wprowadzi ona szereg zmian, które mają zharmonizować rynek zarządzających alternatywnymi funduszami inwestycyjnymi.
Przepisy dyrektywy AIFM, czyli dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady nr 2011/61/UE, mają zastosowanie do wszystkich zarządzających alternatywnymi funduszami inwestycyjnymi z obszaru Unii Europejskiej, ale również do zarządzających spoza UE, którzy zarządzają alternatywnymi funduszami utworzonymi na terenie państw Unii lub oferują jednostki alternatywnych funduszy na terenie Unii. Zgodnie z dyrektywą alternatywne fundusze inwestycyjne to fundusze niebędące UCITS (instytucjami zbiorowego inwestowania typu otwartego lokującymi środki w zbywalne papiery wartościowe), które pozyskują kapitał od wielu inwestorów z myślą o inwestowaniu go zgodnie z określoną polityką inwestycyjną z korzyścią dla tych inwestorów.
Zarządzający alternatywnymi funduszami inwestycyjnymi (tzw. ZAFI) będą musieli spełnić szereg warunków organizacyjnych. Dyrektywa nakłada na ZAFI wymogi kapitałowe oraz szereg obowiązków w zakresie zarządzania ryzykiem. ZAFI muszą być zorganizowane tak, aby funkcja zarządzania ryzykiem została oddzielona od innych funkcji. Muszą też przyjąć systemy zarządzania ryzykiem oraz regularnie dokonywać ich przeglądu. Jako zasadę przyjęto także obowiązek wdrożenia odrębnego systemu zarządzania płynnością. ZAFI będą mogły powierzać wykonywanie swoich obowiązków innym podmiotom. Powierzyć będzie można, między innymi, zarządzanie portfelem inwestycyjnym lub zarządzanie ryzykiem, pod warunkiem, że podmiot przejmujący daną funkcję specjalizuje się w danej dziedzinie oraz podlega odpowiedniemu nadzorowi.
Każdy zarządzający alternatywnym funduszem z siedzibą na terenie Unii Europejskiej będzie musiał uzyskać uprzednio zezwolenie od organu nadzoru państwa macierzystego. Wniosek o wydanie zezwolenia powinien zawierać szereg informacji dotyczących zarządzającego oraz informacje dotyczące funduszy, którymi ZAFI będzie zarządzać. Organ nadzoru udzieli zezwolenia, jeżeli ZAFI spełni warunki określone w dyrektywie, między innymi w zakresie posiadania odpowiednich funduszy własnych i doświadczonej kadry zarządzającej. Dyrektywa wprowadza dla ZAFI, który uzyskał zezwolenie, możliwość podejmowania działalności na terenie innych państw Unii Europejskiej na zasadzie paszportowania. ZAFI może więc, działając bezpośrednio lub poprzez oddział, zarządzać alternatywnym funduszem inwestycyjnym utworzonym w innym państwie członkowskim. Przed rozpoczęciem zarządzania ZAFI powinien skierować odpowiednie zawiadomienie do organu swojego macierzystego nadzoru, który z kolei przekaże je do państwa siedziby funduszu.
W świetle polskiego prawa rodzi się pytanie, jak ma się odbywać zarządzanie przez ZAFI z innych państw funduszami inwestycyjnymi utworzonymi w Polsce. Zgodnie z ogólnymi zasadami przyjętymi przez polskie prawo cywilne osobami prawnymi są jednostki, którym ustawa przyznaje walor osobowości prawnej, określając jednocześnie ich elementy konstrukcyjne, zasady reprezentacji itp. Ustawa o funduszach inwestycyjnych stanowi, że organem funduszu jest towarzystwo funduszy inwestycyjnych. Powstaje więc problem, czy przepisy prawa wspólnotowego o paszportowaniu funduszy stanowią dostateczną podstawę do uznania, że organem funduszu może być również podmiot inny niż TFI, który uzyskał odpowiednie zezwolenie w swoim macierzystym państwie członkowskim. Być może odpowiedź na to pytanie przyniesie projekt nowelizacji ustawy o funduszach inwestycyjnych implementującej zmiany wynikające z dyrektywy.
Dyrektywa zawiera także szereg przepisów dotyczących zarządzania funduszami na terenie Unii Europejskiej i wprowadzania do obrotu jednostek funduszy spoza UE przez ZAFI z siedzibą poza UE. Tacy zarządzający będą mogli uzyskać w państwie członkowskim zezwolenie na prowadzenie działalności. Dyrektywa przewiduje, że należycie autoryzowany ZAFI będzie mógł na zasadach paszportowania zarządzać funduszami na terenie innych państw UE i na jednolitych zasadach wprowadzać do obrotu jednostki zarządzanych funduszy.
Jednakże te przepisy dyrektywy nie wejdą w życie od razu. Do 22 maja 2015 roku Europejski Urząd Nadzoru Giełd i Papierów Wartościowych (ESMA) przekaże stanowisko, w którym, biorąc pod uwagę przede wszystkim dotychczasową praktykę funkcjonowania ZAFI w nowej rzeczywistości, wyda opinię o możliwości przyjęcia tych rozwiązań do stosowania. Dopiero gdy opinia będzie pozytywna, Komisja Europejska wskaże datę, od której wspomniane przepisy wejdą w życie.
Danuta Pajewska, Jakub Koziński, Zespół Rynków Kapitałowych i Instytucji Finansowych kancelarii Wardyński i Wspólnicy
