Czy w oznaczeniach towarów można umieszczać symbole narodowe?
Symbole narodowe, tj. godło (wizerunek orła na czerwonym tle), biało-czerwone barwy oraz Mazurek Dąbrowskiego objęte są szczególną ochroną prawną.
Stosunkowo niedawno zasady ich wykorzystania w obrocie handlowym uległy liberalizacji. Obecnie Ustawa o godle, barwach i hymnie RP zezwala na umieszczenie na towarze symbolu narodowego, o ile jest on przedstawiony w formie stylizowanej lub artystycznie przetworzonej.
Istotnym ograniczeniom podlega natomiast rejestracja znaków towarowych zawierających wizerunki symboli narodowych. Zasadą jest odmowa udzielenia rejestracji.
Naczelny Sąd Administracyjny (dalej NSA) w Warszawie 21 kwietnia 2010 r. wydał wyrok (sygn. akt II GSK 555/09), z którego wynika, że przesłanką odmowy zarejestrowania znaku towarowego jest nie tylko jego identyczność z jednym z symboli narodowych, ale także ich podobieństwo.
Przedmiotem sprawy było rozstrzygnięcie o możliwości rejestracji znaku towarowego zgłoszonego przez organizację społeczną – Wolny Związek Zawodowy Kierowców (dalej WZZK). W centrum znaku znajdował się wizerunek biało-czerwonego orła z żółtą koroną na głowie. Wizerunek ten różnił się od orła będącego godłem RP jedynie kolorem – w godle państwowym orzeł jest biały, a na spornym oznaczeniu – biało-czerwony. NSA w uzasadnieniu wyroku stwierdził, że podobieństwo obu oznaczeń może wskazywać na powiązania organizacyjne pomiędzy WZZK a instytucjami państwowymi. Nie wyklucza tego fakt, że zgłoszony znak towarowy zawierał także inne elementy, które nie nawiązywały do symboli narodowych.
Powyższy wyrok koresponduje z niedawnym wyrokiem Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości (dalej ETS) z 16 lipca 2009 roku (sygn. akt C-202/08 P i C-208/08 P) w sprawie odmowy rejestracji znaku towarowego przedstawiającego liść klonu będący symbolem Kanady. ETS stwierdził, że w przypadku symboli państwowych ich rejestracja nie jest możliwa bez względu na to, czy mogą one wprowadzać w błąd co do związków zgłaszającego znak z instytucjami państwa, którego symbol został w znaku zastosowany, czy też nie. ETS podkreślił, że szeroka ochrona symboli narodowych przejawia się też w tym, że zakaz rejestracji dotyczy nie tylko dokładnego odtworzenia tego symbolu, ale także jego naśladownictwa.
Symbole narodowe, w szczególności godło i barwy są dość powszechnie wykorzystywane w obrocie, przede wszystkim na towarach o charakterze pamiątkowym. Dzieje się to jednak często wbrew obowiązującym ograniczeniom prawnym. W świetle ww. wyroków wykluczających możliwość rejestracji symboli narodowych w znakach towarowych zastanawia wspomniana na początku możliwość umieszczenia ich na towarze w formie stylizowanej. Na razie brak w tym względzie utrwalonej linii orzecznictwa.