Common Reporting Standard w polskim wydaniu
Polska wprowadzi przepisy będące implementacją nowego globalnego standardu w zakresie automatycznej wymiany informacji w sprawach podatkowych opracowanego przez OECD.
Ze względu na zwiększające się możliwości inwestowania za granicą w szeroką gamę produktów finansowych proces określania wysokości należnych podatków przez państwa staje się coraz trudniejszy. Dotychczasowa wymiana informacji między państwami członkowskimi UE w zakresie odsetek na rachunkach prowadzonych dla zagranicznych podatników okazała się niewystarczająca. Podatnicy ci mogą uchylać się od opodatkowania, to znaczy zatajać przed organami podatkowymi inne przychody z kapitałów osiągane za granicą, i nie odprowadzać podatków do budżetów państw, których są rezydentami. Administracje podatkowe tych państw mogą bowiem nie wiedzieć o wysokości przychodów, a nawet o samym fakcie, że podatnicy inwestują za granicą. W związku z tym automatyczna wymiana informacji w sprawach podatkowych stała się kluczowym celem na szczeblu międzynarodowym. Powstała konieczność rozszerzenia kategorii przychodów i innych informacji będących przedmiotem automatycznej wymiany oraz objęcia tą wymianą państw niebędących członkami UE.
Globalny standard automatycznej wymiany informacji w sprawach podatkowych
W odpowiedzi na potrzebę skuteczniejszej walki z uchylaniem się od opodatkowania Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (Organisation for Economic Co-operation and Development – OECD) opublikowała w lipcu 2014 r. jednolity standard raportowania (Common Reporting Standard – CRS) będący globalnym standardem w zakresie automatycznej wymiany informacji w sprawach podatkowych. Głównym założeniem wytycznych opracowanych przez OECD jest nałożenie na instytucje finansowe danego państwa obowiązku przekazywania swoim organom podatkowym informacji o rachunkach prowadzonych dla zagranicznych podatników. Zebrane informacje mają być okresowo i automatycznie przekazywane organom podatkowym państw, których rezydentami są ci podatnicy. Polska zobowiązała się do wprowadzenia nowego standardu od 2017 r.
Nastąpi to poprzez całkowicie nowy akt prawny. We wrześniu 2015 r. pojawił się projekt ustawy o obowiązkowej automatycznej wymianie informacji w dziedzinie opodatkowania. W toku prac legislacyjnych dostrzeżono jednak potrzebę uporządkowania i ujęcia wszystkich zagadnień związanych z wymianą informacji podatkowych (zarówno nowych, jak i już obowiązujących) w jednym akcie prawnym. Efektem tego jest kolejny projekt z 19 maja 2016 r. ustawy o wymianie informacji podatkowych z innymi państwami. W aktualnym stanie prawnym zagadnienia dotyczące informacji podatkowych i ich wymiany wynikają przede wszystkim z Ordynacji podatkowej, a także z umów o unikaniu podwójnego opodatkowania i innych umów międzynarodowych. W dziale VIIA Ordynacji podatkowej uregulowane są ogólne i szczegółowe zasady wymiany informacji. Ze względu na dużą objętość projektowanych zmian uznano, że wprowadzenie ich do Ordynacji będzie negatywnie rzutowało na jej strukturę. W związku z tym zaproponowano umieszczenie ich w odrębnej ustawie przy jednoczesnym przeniesieniu do niej przepisów działu VIIA Ordynacji.
Celem nowego projektu ustawy jest m.in wprowadzenie do polskiego ustawodawstwa założeń unijnej dyrektywy Rady 2014/107/UE z dnia 9 grudnia 2014 r. zmieniającej dyrektywę 2011/16/UE w zakresie obowiązkowej automatycznej wymiany informacji w dziedzinie opodatkowania. Dyrektywa ta jest zbieżna z globalnym standardem w zakresie automatycznej wymiany informacji w sprawach podatkowych opracowanym przez OECD. Nowe przepisy dyrektywy miały znaleźć odzwierciedlenie w ustawodawstwach państw członkowskich UE najpóźniej z początkiem 2016 r. Polski projekt obecnie znajduje się jednak na etapie konsultacji publicznych. Zgodnie z założeniami ustawa ma wejść w życie 1 września 2016 r.
Na czym będzie polegać automatyczna wymiana informacji podatkowych?
Ustawa nałoży na polskie instytucje finansowe (m.in. banki, domy maklerskie, fundusze inwestycyjne i zakłady ubezpieczeń) obowiązek regularnego informowania Ministra Finansów i upoważnionych przez niego organów o rachunkach prowadzonych dla zagranicznych podatników. Informacje te będą następnie przekazywane za pomocą środków komunikacji elektronicznej administracjom podatkowym państw, których rezydentami są posiadacze rachunków. Co istotne, wymiana informacji będzie odbywała się automatycznie, tj. bez uprzedniego wniosku państwa rezydencji podatnika. Minister Finansów będzie przekazywał z urzędu informacje o rachunkach co roku w terminie do 30 września po roku kalendarzowym, którego informacje te będą dotyczyły.
Wprowadzenie globalnego standardu jest, obok rozwiązań wprowadzonych w ramach umowy FATCA i wykonującej ją ustawy z 9 października 2015 r. (o których piszemy w tekście „Trudny los amerykańskiego podatnika”), jedną z istotniejszych zmian w zakresie międzynarodowej wymiany informacji podatkowych. Do tej pory Polska była zobowiązana do udzielania takich informacji przede wszystkim na wniosek zagranicznych administracji podatkowych. Prawdą jest, że obecnie państwa członkowskie UE, także Polska, wymieniają się już automatycznie informacjami o niektórych kategoriach przychodów osiąganych przez zagranicznych podatników (w tym o wspomnianych już odsetkach na rachunkach bankowych). Projektowana ustawa rozszerzy jednak zakres wymiany informacji o przychodach, co może skutecznie uniemożliwić podatnikom ukrywanie kapitałów za granicą. Co więcej, stworzy ona możliwość automatycznej wymiany także z państwami niebędącymi członkami UE (realizacja globalnego standardu).
Informacje będące przedmiotem wymiany
Zgodnie z projektem ustawy informacje o rachunkach będą zawierać przede wszystkim dane osób fizycznych lub innych podmiotów przez nie kontrolowanych, będących posiadaczami rachunków, w tym numer identyfikacji podatkowej nadany przez ich państwo rezydencji, informacje na temat państwa rezydencji, numer rachunku oraz kwoty przychodów, takich jak odsetki, dywidendy, przychody ze sprzedaży aktywów finansowych i inne przychody osiągnięte w związku z aktywami posiadanymi na rachunku (przychody z kapitałów). Aby zminimalizować szanse ukrycia jakichkolwiek nieopodatkowanych przychodów, instytucje będą miały również obowiązek przekazywania informacji o saldach rachunków.
Kontrola sprawozdawczości instytucji finansowych
Minister Finansów będzie upoważniony do przeprowadzania w instytucjach finansowych kontroli prawidłowości i terminowości wykonywania przez nie obowiązków informacyjnych. Co do zasady instytucje finansowe mogą dokonywać korekt przekazywanych informacji. Nie będzie to jednak możliwe w trakcie trwania kontroli. Minister, lub upoważniony przez niego organ, będzie mógł w szczególności żądać udzielenia niezbędnych wyjaśnień, udostępniania ksiąg i wszelkiego rodzaju dokumentów oraz sporządzać ich kopie. W przypadku stwierdzenia nieprawidłowości zostanie wskazany termin do ich usunięcia. Niedopełnienie obowiązków informacyjnych lub nieusunięcie w terminie stwierdzonych nieprawidłowości może skutkować nałożeniem na instytucje finansowe kary pieniężnej w wysokości do 1 000 000 zł. W zakresie nieuregulowanym w ustawie do kontroli instytucji finansowych odpowiednie zastosowanie znajdą wybrane przepisy Ordynacji podatkowej dotyczące postępowania podatkowego oraz kontroli podatkowej.
Podsumowanie
Wydaje się, że wprowadzenie sprawnie działającego globalnego systemu wymiany informacji podatkowych pozostaje kwestią czasu. Nadchodzące zmiany pokazują, że ukrywanie przychodów za granicą stanowi coraz poważniejszy problem organów podatkowych, które obecnie nie dysponują wystarczająco skutecznymi instrumentami do walki z uszczuplaniem wpływów budżetowych wskutek ukrywania kapitałów za granicą. Uchwalenie ustawy o wymianie informacji podatkowych z innymi państwami w teorii odpowiada globalnemu standardowi opracowanemu przez OECD, mającemu odzwierciedlenie w prawie unijnym. Czas jednak pokaże, czy w planowanym kształcie będzie to skuteczne rozwiązanie problemu uchylania się od opodatkowania. Regularne przekazywanie informacji o rachunkach pozwoli wprawdzie organom podatkowym na dokładne monitorowanie zagranicznych inwestycji i wykrywanie przychodów, od których nie zapłacono należnego podatku. Pozostaje jednak pytanie, czy mimo to należycie wywiążą się one z nałożonych na nie obowiązków informacyjnych i czy administracja podatkowa będzie w stanie skutecznie eliminować ewentualne nieprawidłowości w tym zakresie.
Tomasz Piejak, praktyka doradztwa dla klientów indywidualnych kancelarii Wardyński i Wspólnicy