Co uznano za produkty uboczne? | Co do zasady

O procedurze uznawania pozostałości produkcyjnych za produkt uboczny lub odpad oraz o kryteriach takiego uznania pisaliśmy już kilkukrotnie na naszym portalu. Poniżej wskazujemy dodatkowo, jakie konkretnie przedmioty lub substancje powstające jako pozostałość procesów produkcji zostały uznane za produkt uboczny.

Procedura uznania

Tytułem przypomnienia, aby dany przedmiot lub substancja mogły zostać uznane za produkt uboczny, muszą zostać spełnione łącznie warunki określone w ustawie o odpadach z 2012 roku.

Przede wszystkim przedmiot czy substancja powinny powstawać w wyniku procesu produkcyjnego i nie mogą stanowić podstawowego celu prowadzonej produkcji. Ponadto konieczne jest łączne spełnienie następujących warunków:

1. dalsze wykorzystywanie przedmiotu lub substancji jest pewne,
2. substancja lub przedmiot mogą być wykorzystywane bezpośrednio bez dalszego przetwarzania, innego niż normalna praktyka przemysłowa,
3. substancja lub przedmiot są produkowane jako integralna część procesu produkcyjnego,
4. substancja lub przedmiot spełniają wszystkie istotne wymagania (w tym prawne, w zakresie produktu, ochrony środowiska oraz życia i zdrowia ludzi) dotyczące ich określonego wykorzystania, a wykorzystanie takie nie doprowadzi do ogólnych negatywnych oddziaływań na środowisko, życie lub zdrowie ludzi (więcej na ten temat w dwóch artykułach: o uznawaniu pozostałości z produkcji za produkt uboczny i za odpad).

Procedurę uznania przedmiotu lub substancji za produkt uboczny rozpoczyna zgłoszenie składane przez ich wytwórcę do właściwego marszałka województwa. Zgłoszenie powinno zawierać m.in. opis procesu produkcyjnego, w którym powstaje przedmiot lub substancja, i procesu, w którym zostaną one wykorzystane. Marszałek w ciągu 3 miesięcy może wyrazić sprzeciw w drodze decyzji, od której przysługuje odwołanie do właściwego Samorządowego Kolegium Odwoławczego.

Jeżeli marszałek województwa w terminie 3 miesięcy od dnia otrzymania zgłoszenia nie wyda decyzji sprzeciwiającej się uznaniu, dany przedmiot lub substancja uznane zostają za produkt uboczny (tzw. milcząca zgoda). Więcej na ten temat piszemy tutaj.

W każdym przypadku ocena uznania dokonywana musi być indywidualnie. Marszałkowie mają obowiązek każdorazowo przeanalizować okoliczności towarzyszące procesowi powstawania pozostałości produkcyjnych. W ramach postępowania administracyjnego oceniają, czy zgłaszany produkt lub substancja jest produktem ubocznym czy odpadem. Oczywiście obowiązani są przy tym stosować podstawowe zasady postępowania administracyjnego, w tym z urzędu podejmować wszelkie czynności niezbędne do dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego sprawy. Powinni również w sposób wyczerpujący zebrać i rozpatrzyć cały materiał dowodowy. Jeżeli więc samo zgłoszenie zawiera braki lub nie daje marszałkowi wystarczających podstaw do oceny, powinien on wezwać zgłaszającego do przedłożenia dodatkowych dowodów.

Zgłoszenia w latach 2013-2015

Na podstawie ustawy o odpadach marszałkowie województw mają obowiązek przekazywać ministrowi właściwemu do spraw środowiska zbiorczą informację za dany rok dotyczącą substancji lub przedmiotów uznanych za produkty uboczne. W dokumentach wskazują liczbę otrzymanych zgłoszeń, sprzeciwów oraz masę przedmiotów lub substancji uznanych za produkty uboczne.

Do tej pory za produkty uboczne uznano przedmioty i substancje charakterystyczne dla takich działów gospodarki jak budownictwo, energetyka czy rolnictwo. Za produkty uboczne uznawane były trociny i ścinki wykorzystywane do produkcji płyt drewnopochodnych oraz peletu czy brykietu lub wykorzystywane jako materiał opałowy. Również za produkty uboczne uznane zostały mieszanki popiołowo-żużlowe, które znajdowały dalsze zastosowanie przy utwardzaniu dróg, podbudowie placów oraz produkcji ceramiki budowlanej.

Za produkt uboczny uznano różnego rodzaju pozostałości (takie jak na przykład obierzyny z warzyw, wywar gorzelniczy) wykorzystane w biogazowniach jako biopaliwa. Za produkt uboczny uznano też m.in. zużyte podłoża do pieczarek czy wytłoki owocowe, które wykorzystano następnie przy rekultywacji terenów lub jako nawozy.

Za produkty uboczne uznano także przedmioty oraz substancje, które można zaliczyć do przemysłu tekstylnego oraz galanterii. Dotyczy to m.in. włókniny oraz ścinków tkanin, które posłużyły do produkcji kołder i zabawek bądź jako wypełnienie mebli.

Z kolei nie uznano za produkt uboczny m.in. betonowych wyrobów wibroprasowanych, wybrakowanych i niespełniających norm jakości dachówek cementowych, a także osadów dekarbonizacji wody złożowej.

Podsumowanie

Obecnie obowiązująca ustawa o odpadach, która wprowadziła procedurę uznawania przez marszałków produktów lub substancji za produkt uboczny, weszła w życie 23 stycznia 2013 r. Ze względu na definicję odpadów oraz konieczność każdorazowej indywidualnej oceny danych przedmiotów lub substancji klasyfikacja pozostałości produkcyjnych nadal budzi wiele problemów praktycznych.

Brak przeprowadzenia uznania będzie co do zasady oznaczał, że dana pozostałość produkcyjna powinna być klasyfikowana jako odpad. Często będzie to decydujące dla ilości łącznie wytwarzanych odpadów przez daną instalację i przełoży się na obowiązek uzyskania pozwolenia. Należy zatem ocenić, czy pozostałości powstające w ramach danego procesu produkcyjnego można kwalifikować jako produkt uboczny i rozważyć zasadność przeprowadzenia procedury uznania.

Pewną wskazówką mogą być substancje lub przedmioty uznane za produkty uboczne w ciągu kilku ostatnich lat. Należy jednak pamiętać, że ocenie podlega cały proces produkcyjny, dlatego w pewnych okolicznościach powstające np. przy produkcji mebli trociny będą odpadem, a w innych będzie je można uznać za produkt uboczny.

31 marca 2017 r. upłynął termin nadsyłania przez marszałków zbiorczych informacji za rok 2016. Będziemy informować w kolejnych wydaniach portalu, co było przedmiotem zgłoszeń.

Bartosz Kuraś, Maria Kola, praktyka prawa ochrony środowiska kancelarii Wardyński i Wspólnicy