Bank przekaże komornikowi zgromadzone środki, ale nie od razu
Niespełna dwa tygodnie temu na biurko prezydenckie trafił tekst ustawy z dnia 13 kwietnia 2018 roku o zmianie ustawy – Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw. Stała się ona przedmiotem dyskusji, bowiem zakłada skrócenie ogólnych terminów przedawnienia roszczeń oraz zmiany w zakresie możliwości dochodzenia roszczeń przez przedsiębiorców przeciwko konsumentom po upływie terminu przedawnienia. Do tego dochodzi zmiana w zakresie postępowania egzekucyjnego, która wpłynie na możliwość zajęcia rachunku bankowego dłużnika drogą elektroniczną.
Nowelizacją z 10 lipca 2015 r. odstąpiono od zobowiązywania komornika do ustalenia i zawiadomienia właściwego oddziału albo jednostki organizacyjnej banku. W związku ze zmianami wystarczające stało się przesłanie zawiadomienia o zajęciu wierzytelności do głównej siedziby banku za pośrednictwem systemu teleinformatycznego. Celem ustawodawcy było usprawnienie i przyspieszenie wymiany informacji pomiędzy komornikami a bankami. Nie zmienił się za to sposób zawiadamiania stron postępowania, czyli dłużnika i wierzyciela, którzy wciąż są informowani o zajęciu w drodze doręczenia im – za pośrednictwem operatora pocztowego – odpisu zawiadomienia przekazanego wcześniej do banku. Taki kształt postępowania postawił pod znakiem zapytania możliwość skutecznego skorzystania przez dłużnika z przysługujących mu środków prawnych.
Jak jest?
Dotychczas, zgodnie z treścią art. 889 k.p.c., bank po otrzymaniu zawiadomienia od organu egzekucyjnego zobowiązany był do bezzwłocznego przekazania zajętej kwoty na pokrycie należności albo do zawiadomienia komornika w terminie siedmiu dni o przeszkodzie do takiego przekazania. Komornik z kolei, stosownie do art. 22 ustawy o komornikach sądowych i egzekucji, przekazywał wierzycielowi wyegzekwowane należności w terminie czterech dni. W praktyce wnoszone przez dłużnika pisma w celu obrony przed egzekucją wpływają niejednokrotnie już po przekazaniu należności wierzycielowi, co skutkuje osłabieniem ochrony dłużnika, w przypadku gdy wierzyciel dochodzi świadczenia spełnionego czy przedawnionego.
Jak będzie?
Ustawodawca w najnowszym projekcie dążył do zapewnienia równowagi pozycji dłużnika i wierzyciela. Jak wskazano w uzasadnieniu projektu ustawy, „Konieczne jest zatem wprowadzenie rozwiązań umożliwiających, z jednej strony podjęcie przez dłużnika obrony przed egzekucją, a z drugiej strony uniemożliwiających dłużnikowi uchylenie się od egzekucji przez rozporządzenie środkami zgromadzonymi na zajętym rachunku”.
Zaproponowane rozwiązanie ma na celu przede wszystkim wydłużenie okresu pomiędzy zajęciem wierzytelności z rachunku bankowego a przekazaniem środków pieniężnych wierzycielowi. Wobec tego postanowiono przeredagować art. 889 k.p.c., usuwając z jego treści sformułowanie o zobowiązaniu banku do bezzwłocznego przekazania zajętej kwoty.
W zamian zaprojektowano nowy przepis art. 8892 k.p.c., do którego treści wprawdzie przeniesiono obowiązek banku, ale wydłużono termin jego realizacji, wskazując, że przekazanie należności na rachunek bankowy komornika odbywa się niezwłocznie po upływie siedmiu dni od dnia doręczenia zawiadomienia o zajęciu. Obowiązek niezwłocznego przekazania utrzymano wyłącznie w odniesieniu do egzekucji bieżących alimentów lub rent, by zapobiec pozbawieniu osób uprawnionych środków koniecznych do ich utrzymania.
Ochrona dłużnika zostanie wzmocniona także wskutek wprowadzenia innego rozwiązania w treści nowej ustawy o komornikach sądowych, która wejdzie w życie z dniem 1 stycznia 2019 r. Dotychczasowy czterodniowy termin przekazania wierzycielowi środków wyegzekwowanych z rachunku bankowego zostanie wydłużony do czternastu dni, z zastrzeżeniem wspomnianego już wcześniej wyjątku dotyczącego egzekucji świadczeń alimentacyjnych i rentowych.
Powyższe zmiany znacząco wzmacniają pozycję dłużnika oraz możliwość obrony jego praw. Jednakże proponowane przepisy mogą także mnożyć trudności po stronie banków. Związek Banków Polskich powołał się w swoim komentarzu do zaprojektowanych przepisów na konieczność przebudowy istniejących bankowych systemów informatycznych, bowiem obecnie proces zajmowania wierzytelności z rachunków bankowych jest realizowany wyłącznie w sposób zautomatyzowany. Mimo to, jak zaznaczono w stanowisko wobec zgłoszonej uwagi – „konieczność zmian w systemie teleinformatycznym obsługującym egzekucję z wierzytelności z rachunku bankowego nie może stanowić kontrargumentu dla zapewnienia ochrony prawnej dłużnikowi”.
Jedynie na marginesie należy odnotować, że proponowana ustawa wprowadza tożsamą regulację w ustawie o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (art. 80 § 1 u.p.e.a.), bowiem reguły ustalające przebieg zajęcia rachunku bankowego powinny być analogiczne w egzekucji sądowej oraz administracyjnej. W tym wypadku zmiany dokonano jedynie w zakresie jednej jednostki redakcyjnej, nie dodając kolejnego przepisu.
Joanna Duda, praktyka postępowań sądowych i arbitrażowych kancelarii Wardyński i Wspólnicy
