Nabywanie znaczącej liczby akcji spółek publicznych | Co do zasady

Nabywanie akcji spółek publicznych

W odróżnieniu od transakcji dotyczących spółek prywatnych nabywanie akcji spółek publicznych poddane jest szeregowi rygorów, w szczególności dotyczących trybu transakcji w zależności od wielkości nabywanego pakietu oraz obowiązkom informacyjnym wskazanym w ustawie z dnia 29 lipca 2005 r. o ofercie publicznej i wprowadzaniu instrumentów finansowych do zorganizowanego systemu obrotu oraz o spółkach publicznych.

Warto też zwrócić uwagę, że ewentualne badanie prawne przed taką transakcją może być przeprowadzone w ograniczonym zakresie, co wynika z ciążącego na spółce publicznej obowiązku chronienia informacji mogących mieć wpływ na cenę. Proces badania może obejmować informacje, które spółka udostępnia publicznie zgodnie z ciążącymi na niej obowiązkami informacyjnymi, a więc dane finansowe i informacje istotne dla inwestorów i rynku, niebędące informacjami poufnymi.

Charakterystyczne dla transakcji na akcjach spółek giełdowych jest także to, że w przypadku znacznego pakietu akcji w proces musi być zaangażowane biuro maklerskie.

Nabywanie znaczącego pakietu akcji

Inwestorzy mogą swobodnie dokonywać transakcji w stosunku do akcji spółek publicznych, tj. notowanych na Giełdzie Papierów Wartościowych w Warszawie, wyłącznie jeśli transakcja nie spowoduje zwiększenia udziału inwestora w ogólnej liczbie głosów o więcej niż 33% lub 66%.

Przekroczenie 33% ogólnej liczby głosów w spółce może nastąpić wyłącznie w wyniku dobrowolnego ogłoszenia wezwania do zapisywania się na sprzedaż lub zamianę akcji w liczbie zapewniającej osiągnięcie 66% ogólnej liczby głosów, a przekroczenie 66% ogólnej liczby głosów w spółce może nastąpić wyłącznie w wyniku dobrowolnego ogłoszenia wezwania na wszystkie pozostałe akcji tej spółki.

Inwestor, który przekroczył próg 33% poprzez nabycie akcji pośrednio (tj. w wyniku oferty publicznej, w ramach wnoszenia ich do spółki jako wkładu niepieniężnego, połączenia lub podziału spółki, w wyniku zmiany statutu spółki, wygaśnięcia uprzywilejowania akcji, zajścia zdarzenia prawnego innego niż czynność prawna lub objęcia akcji nowej emisji) ma obowiązek w ciągu 3 miesięcy ogłosić wezwanie do zapisywania się na sprzedaż lub zamianę akcji tej spółki (wezwanie przymusowe) w liczbie powodującej osiągnięcie 66% albo zbyć akcje tak, aby zejść poniżej progu 33%.

Podobnie przekroczenie progu 66% z powyższych przyczyn powoduje obowiązek ogłoszenia wezwania na wszystkie pozostałe akcje tej spółki w ciągu 3 miesięcy od dnia przekroczenia powyższego progu, chyba że w tym czasie udział w ogólnej liczbie głosów zmniejszy się do nie więcej niż 66%.

Wezwania, o których mowa powyżej, są przeprowadzane przez domy maklerskie po dokonaniu przez nabywającego pełnego zabezpieczenia finansowego transakcji bądź w formie pieniężnej, bądź w formie gwarancji bankowej lub ubezpieczenia.

Oceniając, czy inwestor zamierzający nabyć akcje związany jest obowiązkiem dokonania wezwania, należy wziąć pod uwagę także akcje posiadane przez jego podmioty powiązane, jak również liczbę głosów przysługujących podmiotom działającym w porozumieniu albo będącym jego pełnomocnikami do głosowania na walnym zgromadzeniu.

Obowiązek ogłoszenia wezwania nie występuje, jeśli:

• nabywane akcje są notowane na New Connect,
• transakcja ma miejsce pomiędzy podmiotami wchodzącymi w skład tej samej grupy kapitałowej,
• nabycie akcji odbywa się w trybie określonym przez prawo upadłościowe oraz w postępowaniu egzekucyjnym,
• nabycie akcji następuje zgodnie z umową o ustanowienie zabezpieczenia finansowego albo akcje są obciążone zastawem w celu zaspokojenia zastawnika w trybie przejęcia na własność przedmiotu zastawu.

Cena określona w wezwaniu

Inwestor, który ogłasza wezwanie, nie może swobodnie ustalić ceny, bowiem związany jest następującymi prawnymi ograniczeniami.

Proponowana cena akcji nie może być niższa od:

• średniej ceny rynkowej z okresu 6 miesięcy poprzedzających ogłoszenie wezwania,
• średniej ceny rynkowej z krótszego okresu, jeżeli obrót akcjami spółki był dokonywany na rynku głównym przez okres krótszy niż 6 miesięcy,
• najwyższej ceny, jaką za akcje będące przedmiotem wezwania, w okresie 12 miesięcy przed wezwaniem, zapłacił podmiot obowiązany do jego ogłoszenia, podmioty od niego zależne lub wobec niego dominujące, lub podmioty będące stronami zawartego z nim porozumienia,
• najwyższej wartości rzeczy lub praw, które podmiot obowiązany do ogłoszenia wezwania wydał w zamian za akcje będące przedmiotem wezwania, w okresie 12 miesięcy przed ogłoszeniem wezwania,
• średniej ceny rynkowej z okresu 3 miesięcy obrotu akcjami na rynku regulowanym poprzedzających ogłoszenie wezwania w przypadku wezwania mającego na celu przekroczenie progu 66% ogólnej liczby głosów w spółce publicznej.

Nabywca może ustalić ze zbywcą akcji niższą cenę w wezwaniu, ale wyłącznie w stosunku do minimum 5% wszystkich akcji spółki, które będą nabyte w wezwaniu.

Squeeze-out

Wezwanie na sprzedaż lub zamianę akcji ma wpływ także na sytuację akcjonariuszy, którzy nie zamierzają na nie odpowiedzieć. Akcjonariuszowi, który osiągnął lub przekroczył próg 90% głosów, przysługuje prawo żądania od pozostałych akcjonariuszy sprzedaży wszystkich posiadanych przez nich akcji. Realizacja żądania nie jest uzależniona od zgody mniejszościowych akcjonariuszy. Sytuacja ta określana jest jako „przymusowy wykup” lub „squeeze-out”. Przy identycznym rozkładzie ogólnej liczby głosów akcjonariusz mniejszościowy może domagać się wykupienia jego akcji przez akcjonariusza, który osiągnął lub przekroczył 90% liczby głosów.

Obowiązki informacyjne

Inwestor, który:

• osiągnął lub przekroczył próg 5%, 10%, 15%, 20%, 25%, 33%, 33 1/3%, 50%, 75% lub 90% ogólnej liczby głosów w spółce publicznej, lub
• posiadał co najmniej 5%, 10%, 15%, 20%, 25%, 33%, 33 1/3%, 50%, 75% lub 90% ogólnej liczby głosów w spółce, a w wyniku zmniejszenia udziału osiągnął odpowiednio 5%, 10%, 15%, 20%, 25%, 33%, 33 1/3%, 50%, 75%, 90% lub mniej ogólnej liczby głosów,

ma obowiązek nie później niż w ciągu 4 dni roboczych od dowiedzenia się o zmianie udziału lub nie później niż w terminie 6 dni sesyjnych od dnia transakcji na regulowanym lub alternatywnych systemach obrotu przekazać tę informację do publicznej wiadomości, Komisji Nadzoru Finansowego („KNF”) oraz spółce.

Obowiązek zawiadomienia powstaje również w przypadku nabycia lub zbycia liczby akcji, które zmieniają dotychczas posiadany udział:

• w przypadku udziału ponad 10% – zmiana o co najmniej 2% ogólnej liczby głosów w przypadku spółki notowanej na giełdzie lub o 5%, jeżeli akcje dopuszczone są do obrotu na innym rynku regulowanym niż oficjalny rynek giełdowy,
• w przypadku udziału ponad 33% – zmiana o co najmniej 1% ogólnej liczby głosów na walnym zgromadzeniu.

Obowiązek zawiadomienia dotyczy także podmiotu, który osiągnął lub przekroczył określony próg głosów w związku z zajściem zdarzenia prawnego innego niż czynność prawna, jak np. darowizna, dziedziczenie czy też zmiana liczby głosów z powodu zmiany struktury akcji w wyniku umorzenia części z nich, a także w przypadku pośredniego nabycia akcji spółki.

Konsekwencje uchybienia obowiązkom zawiadomienia

Jeżeli powyższe obowiązki informacyjne nie zostały wykonane, akcjonariusz nie może wykonywać prawa głosu z tych akcji. Natomiast prawo głosu wykonane wbrew zakazowi nie jest uwzględniane przy obliczaniu wyniku głosowania nad uchwałą walnego zgromadzenia.

Zakaz wykonywania prawa głosu dotyczy także wszystkich akcji spółki posiadanych przez podmioty zależne od podmiotu, który nabył akcje z naruszeniem określonych obowiązków.

Nabywanie akcji instytucji finansowej

Zamiar nabycia akcji banku, zakładu ubezpieczeń, towarzystwa funduszy inwestycyjnych lub domu maklerskiego („instytucje finansowe”) wymaga zawiadomienia KNF. Wskazany obowiązek przewidziany jest przez ustawę z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe, ustawę z dnia 11 września 2015 r. o działalności ubezpieczeniowej i reasekuracyjnej, ustawę z dnia 27 maja 2004 r. o funduszach inwestycyjnych i zarządzaniu alternatywnymi funduszami inwestycyjnymi oraz ustawę z dnia 29 lipca 2005 r. o obrocie instrumentami finansowymi.

Zawiadomienie KNF

Obowiązek zawiadomienia powstaje, jeśli planowane bezpośrednie lub pośrednie nabycie akcji ma doprowadzić do osiągnięcia lub przekroczenia odpowiednio 10%, 20%, jednej trzeciej lub 50% ogólnej liczby głosów na walnym zgromadzeniu lub odpowiedniego udziału w kapitale zakładowym instytucji finansowej.

Obowiązek zawiadomienia dotyczy także:

• sytuacji, gdy inwestor zamierza, bezpośrednio lub pośrednio, stać się podmiotem dominującym danej instytucji finansowej w sposób inny niż przez nabycie albo objęcie akcji lub praw z akcji w liczbie zapewniającej większość ogólnej liczby głosów na walnym zgromadzeniu,
• zastawnika lub użytkownika uprawnionego do wykonywania prawa głosu z akcji,
• sytuacji, gdy podmiot uzyskał prawo głosu na poziomie progów w wyniku innych zdarzeń niż objęcie lub nabycie akcji lub praw z akcji, w szczególności w wyniku zmiany statutu lub w następstwie wygaśnięcia uprzywilejowania lub ograniczenia akcji co do prawa głosu,
• sytuacji, gdy dwa podmioty (lub więcej) działają w porozumieniu, którego przedmiotem jest wykonywanie prawa głosu.

KNF w drodze decyzji zgłasza sprzeciw co do nabycia albo objęcia akcji lub praw z akcji lub co do stania się podmiotem dominującym, z powodu braków formalnych zawiadomienia, nieprzekazania w terminie dodatkowych informacji lub dokumentów, uzasadnionej potrzeby ostrożnego i stabilnego zarządzania daną instytucją, możliwego wpływu podmiotu składającego zawiadomienie na tę instytucję finansową oraz oceny sytuacji finansowej podmiotu składającego zawiadomienie.

Jeśli w ciągu 60 dni roboczych od daty złożenia zawiadomienia oraz wszystkich wymaganych dokumentów podmiot nie otrzyma od KNF żadnej odpowiedzi, jest to jednoznaczne z uzyskaniem zgody.

Obowiązek zawiadomienia KNF powstaje także, jeśli podmiot ma zamiar zbyć akcje instytucji finansowej uprawniające do wykonywania ponad 10% ogólnej liczby głosów na walnym zgromadzeniu akcjonariuszy, w wyniku czego pozostały w posiadaniu pakiet akcji będzie uprawniał do wykonywania mniej niż 10%, 20%, jednej trzeciej lub 50% ogólnej liczby głosów na walnym zgromadzeniu. Obowiązek ten dotyczy także zamiaru zbycia obligacji zamiennych na akcje, kwitów depozytowych lub innych papierów dających prawo lub obowiązek nabycia akcji instytucji finansowej.

Zakaz wykonywania głosów z nabytych akcji

W przypadku uchybienia powyższym obowiązkom z nabytych akcji nie może być wykonywane prawo głosu. Jednakże w szczególnie uzasadnionych przypadkach KNF może uchylić ten zakaz, gdy wymagają tego interesy klientów banku krajowego, ubezpieczających, ubezpieczonych, uposażonych lub uprawnionych z umów ubezpieczenia, uczestników funduszu inwestycyjnego, zbiorczego portfela papierów wartościowych lub klientów, dla których towarzystwo świadczy usługi, domu maklerskiego oraz jego klientów.

Ponadto KNF może, w drodze decyzji, zakazać danemu podmiotowi wykonywania prawa głosu z posiadanych akcji lub wykonywania przysługujących mu uprawnień podmiotu dominującego, z uwagi na uzasadnioną potrzebę ostrożnego i stabilnego zarządzania instytucją finansową, ocenę sytuacji finansowej podmiotu, który uzyskał bezpośrednio lub pośrednio prawo wykonywania głosu albo stał się podmiotem dominującym lub możliwy wpływ tego podmiotu na daną instytucję finansową.

KNF może również, w drodze decyzji, nakazać podmiotowi zbycie akcji w wyznaczonym terminie.

Zawiadomienie instytucji finansowej o liczbie posiadanych akcji

Podmiot, który bezpośrednio lub pośrednio nabył albo objął akcje lub prawa z akcji banku krajowego, jeżeli stanowią one wraz z akcjami nabytymi albo objętymi wcześniej pakiet zapewniający osiągnięcie lub przekroczenie progu 5%, 10%, 20%, 25%, jednej trzeciej, 50%, 66% i 75% ogólnej liczby głosów na walnym zgromadzeniu, albo stał się podmiotem dominującym banku krajowego, jest każdorazowo obowiązany niezwłocznie powiadomić o tym ten bank, który z kolei przesyła informacje do KNF. Obowiązki zawiadomienia powstają także w przypadku nabywania, obejmowania lub zbywania akcji domu maklerskiego, zakładu ubezpieczeń oraz towarzystwa funduszy inwestycyjnych.