Zmiany w oświadczeniach o zamiarze powierzenia pracy cudzoziemcom
1 stycznia 2018 r. wejdzie w życie większość nowych przepisów regulujących powierzanie pracy cudzoziemcom na podstawie oświadczeń rejestrowanych w urzędach pracy. Zatrudnianie cudzoziemców bez zezwolenia na pracę nadal będzie możliwe, jednak z pewnymi zmianami.
Aktualnie obowiązujące przepisy (rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 21 kwietnia 2015 r. w sprawie przypadków, w których powierzenie wykonywania pracy cudzoziemcowi na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej jest dopuszczalne bez konieczności uzyskiwania zezwolenia na pracę, doprecyzowane przez Wytyczne Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej dla Powiatowych Urzędów Pracy w związku z rejestracją oświadczeń o zamiarze powierzenia wykonywania pracy cudzoziemcom z maja 2015 r.) przewidują możliwość zatrudniania cudzoziemców na podstawie rejestrowanych oświadczeń o zamiarze powierzenia wykonywania pracy cudzoziemcowi bez konieczności uzyskiwania zezwolenia na pracę. Możliwość ta zostanie zachowana po wejściu w życie przepisów ustawy z 20 lipca 2017 r. o zmianie ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy i niektórych innych ustaw („ustawa nowelizująca”). Będzie regulowana wprost w ustawie z 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy („ustawa o promocji zatrudnienia”). Zmieni się nazwa oświadczenia – z „oświadczenia o zamiarze powierzenia wykonywania pracy” na „oświadczenie o powierzeniu wykonywania pracy”.
Elementy oświadczenia i warunki wpisu do ewidencji
Choć regulacje dotyczące oświadczeń zostały przeniesione do ustawy o promocji zatrudnienia, nie dojdzie do zasadniczych zmian w zakresie informacji wskazywanych w oświadczeniach oraz warunków ich rejestracji.
Praca będzie mogła być legalnie wykonywana na podstawie oświadczenia tylko po wpisaniu go do ewidencji oświadczeń przez powiatowy urząd pracy (PUP). Wpis będzie mógł natomiast nastąpić, jeżeli zostaną spełnione warunki określone w znowelizowanej ustawie o promocji zatrudnienia. Pierwszym z warunków takiego wpisu będzie obywatelstwo cudzoziemca-pracownika. Oświadczenia będą mogły być zarejestrowane tylko w przypadku cudzoziemców będących obywatelami państw określonych w przepisach wykonawczych wydanych przez ministra właściwego do spraw pracy (dotychczas opublikowany został projekt tego rozporządzenia, zgodnie z którym planowane jest objęcie oświadczeniami obywateli tych samych sześciu państw co dotychczas, tj. Armenii, Białorusi, Gruzji, Mołdawii, Rosji oraz Ukrainy). Kolejnym warunkiem będzie rodzaj wykonywanej pracy – oświadczenia będą dotyczyły tylko takich prac, do wykonywania których nie jest wymagane zezwolenie na pracę sezonową (więcej informacji na ten temat w artykule: „Zezwolenie na pracę sezonową”). Oświadczenie będzie mogło obejmować okres nie dłuższy niż 6 miesięcy w ciągu kolejnych 12 miesięcy. Dodatkowo przepisy przewidują możliwość wydania przez ministra właściwego do spraw pracy rozporządzenia, w którym określone zostaną zawody, w przypadku których oświadczenia będą mogły dotyczyć również obywateli innych państw. Brak jest jednak na chwilę obecną informacji o planach wydania takiego aktu.
W oświadczeniu o powierzeniu wykonywania pracy cudzoziemcowi podmiot powierzający, podobnie jak do tej pory, będzie musiał wskazać, oprócz danych dotyczących podmiotu powierzającego oraz cudzoziemca, również informacje o pracy powierzanej cudzoziemcowi (m.in. nazwę zawodu, rodzaj umowy stanowiącej podstawę wykonywania pracy czy najniższe wynagrodzenie, jakie może otrzymywać cudzoziemiec).
Oświadczenie będzie składane pod rygorem odpowiedzialności za składanie fałszywych zeznań.
Procedura rejestracji oświadczeń
Istotną nowością wprowadzoną przez ustawę nowelizującą będzie regulacja dotycząca odmowy wpisu oświadczenia do ewidencji. Na mocy nowych przepisów odmowa będzie wydawana przez starostę w drodze decyzji administracyjnej. Od decyzji odmownej będzie można odwołać się do ministra właściwego do spraw pracy, zgodnie z przepisami Kodeksu postępowania administracyjnego. Celem takiego rozwiązania jest nie tylko umożliwienie stronom zapoznania się z przyczynami odmowy, ale też ograniczenie arbitralności starostów w rozstrzyganiu spraw związanych z rejestracją oświadczeń.
Kolejną istotną zmianą wprowadzoną przez ustawę nowelizującą będzie uregulowanie przesłanek obligatoryjnego wydania decyzji odmownej. Taka decyzja będzie wydawana przez starostę w przypadkach, gdy podmiot powierzający lub osoba fizyczna, która działa w jego imieniu, była karana za niektóre wykroczenia lub przestępstwa związane z zatrudnianiem cudzoziemców, m.in. w przypadku:
- co najmniej dwukrotnego prawomocnego ukarania w okresie 12 miesięcy poprzedzających datę złożenia oświadczenia w powiatowym urzędzie pracy za wykroczenie polegające na powierzeniu pracy cudzoziemcowi zwolnionemu z obowiązku posiadania zezwolenia na pracę, bez zawarcia z takim cudzoziemcem umowy w formie pisemnej,
- ponownego prawomocnego ukarania w ciągu dwóch lat od uznania za winnego popełnienia czynu polegającego na powierzeniu cudzoziemcowi nielegalnego wykonywania pracy, za podobne wykroczenie.
Nowe przepisy przewidują ponadto, że decyzja odmowna będzie wydawana także, gdy w danym roku kalendarzowym dojdzie do przekroczenia limitu oświadczeń, jeżeli taki limit zostanie określony przez ministra właściwego do spraw pracy w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw gospodarki oraz ministrem właściwym do spraw wewnętrznych (ustawa nowelizująca wprowadza możliwość określenia takiego limitu w drodze rozporządzenia, jednak na dzień dzisiejszy limit ten nie został jeszcze ustalony).
Ustawa nowelizująca określa również przypadki, w których starosta będzie miał możliwość, a nie obowiązek, wydania decyzji odmownej. Taka decyzja będzie mogła zostać wydana, jeżeli z okoliczności będzie wynikać, że oświadczenie zostało złożone dla pozoru, będzie wykorzystywane przez cudzoziemca w celu innym niż wykonywanie pracy dla danego podmiotu lub też podmiot nie dopełnia obowiązków związanych z prowadzeniem działalności lub powierzeniem pracy innym osobom. Chodzi w szczególności o sytuacje, w których podmiot powierzający nie będzie posiadać środków finansowych ani źródeł dochodu niezbędnych do pokrycia zobowiązań wynikających z powierzenia cudzoziemcowi pracy, nie będzie prowadzić działalności uzasadniającej powierzenie pracy danemu cudzoziemcowi w danym okresie (np. zawiesi działalność), nie będzie dopełniać obowiązków związanych z ubezpieczeniem pracowników czy też będzie zalegać z uiszczeniem podatków.
Postępowanie dotyczące wpisu oświadczenia do ewidencji będzie przebiegać podobnie jak obecnie. Jeżeli nie zaistnieje potrzeba przeprowadzenia postępowania wyjaśniającego, PUP dokona wpisu oświadczenia do ewidencji nie później niż w terminie 7 dni roboczych od dnia złożenia oświadczenia, a w sprawach wymagających dodatkowych wyjaśnień – w terminie 30 dni od tej daty. Takie same terminy przewidziane są do wydania przez starostę decyzji odmownej. Wpis do ewidencji oświadczeń będzie równoznaczny z pozytywnym załatwieniem sprawy.
Nowe przepisy wprowadzają obowiązek wniesienia opłaty w związku ze złożeniem oświadczenia o powierzeniu pracy cudzoziemcowi. Dokładna wysokość opłaty nie jest jeszcze znana, ale jest planowana na 30 zł.
Obowiązki informacyjne
Aby umożliwić właściwym organom kontrolowanie wykorzystania oświadczeń zgodnie z celem, na podmioty powierzające pracę na podstawie takich oświadczeń został nałożony obowiązek pisemnego poinformowania PUP o podjęciu lub niepodjęciu pracy przez cudzoziemca. O pierwszej z tych okoliczności powierzający będzie miał obowiązek poinformować najpóźniej w dniu rozpoczęcia pracy, a o drugiej w terminie 7 dni od dnia rozpoczęcia pracy określonego w ewidencji oświadczeń. Za niedopełnienie tego obowiązku lub przekazanie nieprawdziwych informacji o podjęciu, niepodjęciu lub zakończeniu pracy przez cudzoziemca na podstawie oświadczenia o powierzeniu wykonywania pracy cudzoziemcowi będzie grozić kara grzywny w wysokości od 20 do 5000 zł. Jeśli powierzający nie dopełni obowiązku informacyjnego, na potrzeby ustalenia okresu wykonywania przez cudzoziemca pracy na podstawie oświadczenia o powierzeniu wykonywania pracy będzie się uznawać, że cudzoziemiec wykonywał pracę od dnia określonego w oświadczeniu, chyba że z okoliczności będzie wynikać, że cudzoziemiec rozpoczął pracę w późniejszym terminie. W odniesieniu do terminu zakończenia pracy będzie się domniemywać, że cudzoziemiec zakończył ją w dniu określonym w oświadczeniu, chyba że co innego będzie wynikać z okoliczności.
Rejestry i ewidencje
Nowe przepisy przewidują prowadzenie przez starostów rejestrów spraw dotyczących oświadczeń o powierzeniu wykonywania pracy cudzoziemcowi. W ramach rejestrów będą prowadzone ewidencje oświadczeń. Narzędzia te mają ułatwić kontrolę nad wydawanymi oświadczeniami.
Wejście w życie nowych przepisów i przepisy przejściowe
Ustawa nowelizująca w znacznej części wejdzie w życie z dniem 1 stycznia 2018 r. Ustawodawca przewidział jednak pewne odstępstwa od tego terminu, chcąc umożliwić stopniowe zastępowanie tzw. „starych oświadczeń” oświadczeniami regulowanymi przez przepisy znowelizowanej ustawy o promocji zatrudnienia. 1 września 2017 r. wszedł w życie przepis, na mocy którego nie będą już rejestrowane oświadczenia regulowane dotychczasowymi przepisami, jeżeli praca na ich podstawie miałaby być wykonywana po 31 grudnia 2018 r. Przepisy przejściowe przewidują również, że nawet po wejściu w życie ustawy nowelizującej cudzoziemiec będzie mógł wykonywać pracę na podstawie oświadczenia, które przed jej wejściem w życie zostało zarejestrowane przez PUP, jeżeli praca nie będzie wykonywana po 31 grudnia 2018 r.
Maria Szczęsna, praktyka prawa pracy kancelarii Wardyński i Wspólnicy