Wyższe wymagania dla autorów raportów o oddziaływaniu przedsięwzięcia na środowisko | Co do zasady

1 stycznia 2017 r. wejdą w życie przepisy, zgodnie z którymi autorzy raportów o oddziaływaniu przedsięwzięć na środowisko będą musieli mieć wskazane w ustawie wykształcenie lub doświadczenie.

Nowelizacja ustawy o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko oraz niektórych innych ustaw ma zapewnić, że sporządzane w toku postępowań raporty o oddziaływaniu przedsięwzięć na środowisko będą miały wyższą jakość.

Kiedy raport jest potrzebny?

Sporządzenie raportu o oddziaływaniu przedsięwzięcia na środowisko stanowi integralną część postępowania w sprawie oceny oddziaływania na środowisko. Przeprowadzenia oceny takiego oddziaływania wymaga realizacja planowanych przedsięwzięć mogących zawsze znacząco oddziaływać na środowisko. W przypadku planowanego przedsięwzięcia mogącego potencjalnie znacząco oddziaływać na środowisko to urzędnicy decydują o tym, czy raport jest wymagany. Przeprowadzenie oceny i sporządzenie raportu jest poza tym konieczne, gdy planowane przedsięwzięcie może znacząco oddziaływać na obszar Natura 2000, a nie jest bezpośrednio związane z ochroną tego obszaru lub nie wynika z tej ochrony, a obowiązek przeprowadzenia oceny oddziaływania na obszar Natura 2000 został stwierdzony przez właściwy organ.

Kto przygotowuje raport?

Obecnie obowiązujące przepisy określają, co powinien zawierać raport, jednak nie stawiają autorom takich opracowań żadnych szczególnych wymagań co do kwalifikacji, wykształcenia lub doświadczenia. Dość szybko ujawnił się zatem problem niskiej jakości niektórych raportów przedstawianych w ramach przygotowywanych inwestycji. Problem ten był wielokrotnie podnoszony przez posiadających odpowiednie kwalifikacje profesjonalistów oraz organy administracji odpowiedzialne za weryfikację raportów środowiskowych. Pojawił się zatem postulat, aby eksperci sporządzający raporty o oddziaływaniu przedsięwzięć na środowisko mieli odpowiednie kwalifikacje i wiedzę fachową w danej dziedzinie.

Obowiązek posiadania wykształcenia lub doświadczenia zawodowego

Z początkiem 2017 r. wchodzą w życie przepisy, zgodnie z którymi autorem raportu o oddziaływaniu przedsięwzięcia na środowisko oraz raportu o oddziaływaniu przedsięwzięcia na obszar Natura 2000 będzie mogła być osoba, która:

1. posiada odpowiednie wykształcenie, tj.: ukończyła co najmniej studia pierwszego stopnia lub studia drugiego stopnia, lub jednolite studia magisterskie na kierunkach związanych z kształceniem w obszarze: a) nauk ścisłych z dziedzin nauk chemicznych, b) nauk przyrodniczych z dziedzin nauk biologicznych oraz nauk o Ziemi, c) nauk technicznych z dziedzin nauk technicznych z dyscyplin: biotechnologia, górnictwo i geologia inżynierska, inżynieria środowiska, d) nauk rolniczych, leśnych i weterynaryjnych z dziedzin nauk rolniczych, nauk leśnych lub
2. posiada wykształcenie wyższe i odpowiednie doświadczenie, tj.: ukończyła co najmniej studia pierwszego stopnia lub studia drugiego stopnia, lub jednolite studia magisterskie i posiada co najmniej 5-letnie doświadczenie w pracach w zespołach przygotowujących raporty o oddziaływaniu przedsięwzięcia na środowisko lub prognozy oddziaływania na środowisko, lub brała udział w przygotowaniu co najmniej 5 raportów o oddziaływaniu przedsięwzięcia na środowisko lub prognoz oddziaływania na środowisko.

W przypadku, gdy raport przygotowuje zespół autorów, kwalifikacje określone w ustawie będzie musiał mieć przynajmniej kierujący tym zespołem.

Po zmianach jednym z elementów raportu będzie oświadczenie autora (a w przypadku gdy raport przygotowuje zespół autorów – oświadczenie kierującego tym zespołem), że spełnia on wymagania ustawowe dotyczące kwalifikacji. Oświadczenie to składane będzie pod rygorem odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych oświadczeń. To zaś oznacza, że osoba, która złoży fałszywe oświadczenie o swoim wykształceniu lub kwalifikacjach, będzie mogła zostać pociągnięta do odpowiedzialności karnej na podstawie art. 233 § 6 w zw. z art. 233 § 1 Kodeksu karnego, który przewiduje karę nawet ośmiu lat pozbawienia wolności.

Co z już przygotowanymi raportami?

Zgodnie z zawartymi w nowelizacji przepisami przejściowymi nowych wymogów dotyczących kwalifikacji osób sporządzających raporty nie stosuje się do przedsięwzięć, dla których przed dniem wejścia w życie zmian do ustawy, tj. przed 1 stycznia 2017 r., wszczęto postępowanie w sprawie wydania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach albo wydano postanowienie stwierdzające obowiązek przeprowadzenia oceny oddziaływania przedsięwzięcia na obszar Natura 2000.

Ocena regulacji

Wprowadzenie obowiązku posiadania przez sporządzających raporty odpowiednich kwalifikacji należy ocenić zdecydowanie pozytywnie i jako zgodne z wymogami unijnymi. Dyrektywa 2011/92/UE, w wersji po zmianach wprowadzonych dyrektywą 2014/52/UE, przewiduje z jednej strony obowiązek zapewniania przez państwa członkowskie, aby raport o oddziaływaniu przedsięwzięcia na środowisko był przygotowany przez posiadających odpowiednie kompetencje ekspertów, z drugiej zaś, aby właściwy organ weryfikujący raport dysponował odpowiednią wiedzą fachową lub w razie konieczności miał do niej dostęp. Ustawodawca mógł jednak samo określenie dokładnych kwalifikacji koniecznych do sporządzenia raportu delegować ministrowi właściwemu do spraw środowiska. Takie rozwiązanie ułatwiłoby w przyszłości wprowadzanie ewentualnych zmian co do samych kwalifikacji, gdyby takie okazały się konieczne, gdyż zmiany nie wymagałyby przyjęcia nowelizacji ustawy, a jedynie rozporządzenia właściwego ministra.

Krytycy komentowanych rozwiązań wskazują, że nowe wymagania i tak będą obchodzone, gdyż raporty nadal będą sporządzane przez osoby bez profesjonalnych kwalifikacji, a jedynie podpisywane przez osobę spełniającą ustawowe wymagania. Ponadto w przypadku zespołu autorów jedynie kierujący nim musi mieć odpowiednie kwalifikacje, co nie gwarantuje wysokiej jakości opracowania. Nowe przepisy w żaden sposób nie zwalniają zatem urzędników z obowiązku wnikliwej weryfikacji rzetelności sporządzonej dokumentacji specjalistycznej.

Bartosz Kuraś, praktyka prawa ochrony środowiska kancelarii Wardyński i Wspólnicy