Strategie podatkowe: krok w stronę transparentności czy kolejna formalność? | Co do zasady

Mimo trudnej sytuacji ustawodawca nie zapomina o corocznych nowelizacjach ustaw podatkowych. Zgodnie z uchwalonymi niedawno przepisami fiskus będzie chciał dowiedzieć się więcej o podatnikach, nakładając na nich obowiązek przygotowania i przedstawienia strategii podatkowej. Co więcej, podatnicy zostaną zobowiązani do ich upubliczniania. Czy to krok w stronę transparentności największych polskich przedsiębiorstw, czy jednak nowa zbędna formalność? 

Czym jest strategia podatkowa?

Do ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych wprowadzono nowy obowiązek ujawniania „strategii podatkowej”, jednak nie określono, czym w istocie jest taka strategia. Jak wynika z innych upublicznionych źródeł, tj. projektu Wytycznych w zakresie Ram Wewnętrznego Nadzoru Podatkowego przygotowanych przez Krajową Administrację Skarbową, strategia podatkowa podmiotu wskazuje wizję i misję podatkową oraz jej długoterminowe cele podatkowe, uwzględniając ich wpływ na cele biznesowe podmiotu. Wizja to pewne przedstawienie pożądanego przyszłego stanu, natomiast misja określana jest jako manifest celów i podejście do ich osiągnięcia. Jednak na podstawie uchwalonych przepisów informacja o strategii podatkowej wydaje się mieć z tym niewiele wspólnego. Zasadniczo podatnik będzie zobowiązany do ujawnienia bardzo technicznych informacji, m.in. o:

• stosowanych procesach  oraz  procedurach  dotyczących  zarządzania  wykonywaniem obowiązków  podatkowych,
• realizacji obowiązków podatkowych na terytorium   Polski   wraz   z   informacją  o  liczbie przekazanych informacji  o  schematach  podatkowych,
• określonych transakcjach z podmiotami powiązanymi,
• planowanych lub podejmowanych działaniach restrukturyzacyjnych mogących mieć wpływ na wysokość zobowiązań podatkowych  podatnika  lub  podmiotów  powiązanych,
• złożonych wnioskach o wydanie  interpretacji przepisów prawa podatkowego,
• dokonywanych  rozliczeniach  podatkowych  na terytoriach  lub  w  krajach  stosujących  szkodliwą  konkurencję  podatkową.

Powyższy katalog ma charakter otwarty, gdyż projekt zakłada, że powyższe informacje podatnik powinien w szczególności uwzględnić w swojej strategii podatkowej. W uzasadnieniu do projektu ustawy wskazuje się natomiast, że podatnicy powinni uzupełnić informację o realizowanej strategii podatkowej o wszelkie dodatkowe dane, które w ich ocenie powinny się w niej znaleźć. Przypuszczać można jednak, że podatnicy nie zdobędą się na taką szczerość i w braku wyraźnych ustawowych obowiązków nie odkryją niczego poza tym, czego wymagają przepisy.

Jednocześnie spod obowiązku ujawnienia wyłączone zostaną  informacje  objęte  tajemnicą  handlową,  przemysłową, zawodową lub procesu produkcyjnego. Można się zastanawiać, czy w niektórych przypadkach planowane procesy restrukturyzacyjne związane np. z ekspansją przedsiębiorstwa nie powinny zostać uznane za informacje objęte tajemnicą handlową, a w konsekwencji – wyłączone spod opisywanego obowiązku ujawnienia.

Dodatkowo przepisy o obowiązku publikowania strategii podatkowych w całości nie będą miały zastosowania do podatników będących stroną umowy o współdziałanie zawieranej pomiędzy podatnikiem a Szefem Krajowej Administracji Skarbowej (jest to umowa dostępna właśnie dla dużych podmiotów, na mocy której mogą one uzgadniać z Szefem KAS  istotne kwestie związane z ich rozliczeniami podatkowymi).

Kto będzie zobowiązany do przygotowania i opublikowania strategii podatkowej?

Obowiązek ujawnienia strategii podatkowej zostanie nałożony na podatkowe grupy kapitałowe bez względu na wysokość przychodów oraz na podatników CIT, jeżeli wartość ich przychodów w poprzedzającym roku podatkowym przekroczyła 50 mln euro. Informacja o realizowanej strategii podatkowej sporządzana przez podatkową grupę kapitałową zawierać będzie informacje dotyczące zarówno całej grupy, jak i poszczególnych spółek wchodzących w jej skład.

Jak wykonać obowiązek i co grozi za jego niewykonanie?

Podatnicy będą musieli zamieścić informację o realizowanej strategii podatkowej za dany rok podatkowy – sporządzoną w języku polskim lub przetłumaczoną na język polski – na swojej  stronie  internetowej  w  terminie  do  końca dwunastego miesiąca następującego po zakończeniu roku podatkowego.  Jeżeli podatnik nie posiada własnej strony internetowej, informacja powinna zostać opublikowana w języku polskim na stronie internetowej jego podmiotu powiązanego. Jednocześnie nie przewidziano mechanizmów na wypadek,  gdy podatnik nie posiada podmiotu powiązanego lub gdy podmiot powiązany również nie posiada strony internetowej. Wydaje się zatem, że w takim przypadku podatnik będzie musiał nie tylko sporządzić strategię podatkową, ale też zainwestować w utworzenie i prowadzenie swojej witryny.

W tym samym terminie podatnicy będą zobowiązani poinformować właściwego naczelnika urzędu skarbowego o adresie strony internetowej, na której opublikowana jest strategia podatkowa. W przypadku niewykonania tego obowiązku podatnikowi grozi kara pieniężna w wysokości do 250 000 zł.

Dbałość o transparentność czy kolejna formalność?

Zgodnie z uzasadnieniem do projektu ustawy głównym celem proponowanych zmian jest zwiększenie transparentności podatkowej podatników odgrywających istotną rolę na polskim rynku, w szczególności z uwagi na wysokość osiąganych przychodów. Dane publikowane w ramach informacji o realizowanej strategii podatkowej mają też służyć organom podatkowym w pozyskiwaniu wstępnych informacji o działaniach tych podatników oraz o możliwych powodach różnic w ich rozliczeniach podatkowych. Wskazuje się, że podobne rozwiązania zostały zidentyfikowane jedynie w dwóch systemach prawnych – w Australii oraz w Wielkiej Brytanii – nie jest to więc szczególnie popularne rozwiązanie. Projektodawcy podkreślają, że proponowany nowy mechanizm to kolejny instrument mający przyczynić się do rozwiązania globalnego problemu unikania opodatkowania i erozji bazy podatkowej państw, w których dany dochód jest generowany. Projekt wpisuje się również w trend zwiększania świadomości obywatelskiej w zakresie finansowych podstaw działania państwa i ma pozytywnie wpłynąć na społeczną odpowiedzialność biznesu.

Według autorów projektu uchwalonej ustawy nowe obowiązki mają pełnić istotną funkcję informacyjną, dzięki czemu obywatele otrzymają dostęp do informacji o zasadach podatkowych, którymi kierują się największe podmioty. Takie informacje mają być pomocne dla obywateli przy podejmowaniu decyzji o skorzystaniu z ich usług czy zakupu ich produktów. W obliczu tych twierdzeń zastanawiające jest, dlaczego spod obowiązku publikacji strategii wyłączono podatników będących stroną umowy o współdziałanie.

W naszej ocenie nowym obowiązkom – przynajmniej w obecnie uchwalonym kształcie – bliżej jest jednak do kolejnej rozbudowanej formalności, którą wypełnią najwięksi podatnicy, niż do mechanizmu przyczyniającego się do wzrostu transparentności podatkowej.  Wiele informacji, które podatnicy zobowiązani będą ujawnić w strategii podatkowej, to w istocie dane, które organy podatkowe już posiadają. Pojawia się również pytanie, czy umożliwianie dostępu do określonych informacji podmiotom trzecim (np. konkurentom) jest rzeczywiście konieczne i czy nie wpłynie negatywnie na biznesowe aspekty funkcjonowania przedsiębiorstw.

Do kiedy należy złożyć pierwszą strategię podatkową?

Ustawa nowelizująca nie zawiera przepisów przejściowych w odniesieniu do strategii podatkowych. Wydawałoby się więc, że podatnicy powinni złożyć pierwszą informację za rok 2021 w terminie do 31 grudnia 2022 r. Z doniesień prasowych wynika jednak, że Ministerstwo Finansów zajęło stanowisko, zgodnie z którym podatnicy powinni sporządzić i opublikować strategię już za 2020 r., w terminie do 31 grudnia 2021 r.¹  Warto więc już teraz zaplanować odpowiednie działania.

Sandra Derdoń, doradca podatkowy, Wojciech Marszałkowski, adwokat, praktyka podatkowa kancelarii Wardyński i Wspólnicy