Rozstrzygnięcia inżyniera według nowych warunków kontraktowych FIDIC (2017)
5 grudnia 2017 r. podczas International FIDIC Users’ Conference w Londynie opublikowano nową edycję warunków kontraktowych FIDIC. Nowe rozwiązania zostały przewidziane między innymi w odniesieniu do zgłaszania roszczeń oraz procedury ich rozpatrywania przez inżyniera.
Wzory warunków kontraktowych FIDIC zostały znacznie rozbudowane. Jednocześnie nowe regulacje wydają się bardziej sformalizowane w wielu kwestiach. Większość postanowień wzoru została nie tyle zmodyfikowana, ile ponownie opracowana, chociaż zasadniczo zachowano dotychczasowe nazwy klauzul oraz ich numerację.
Twórcy wzorów FIDIC doskonale zdawali sobie sprawę, że procedury rozpatrywania roszczeń oraz rozstrzygania sporów określone we wzorach mają duże znaczenie na etapie realizacji inwestycji. Dlatego właśnie ta część nowych warunków była szczególnie dyskutowana od momentu publikacji roboczej wersji FIDIC w grudniu 2016 r.
Szczególnie istotne zmiany zaszły w uregulowaniach dotyczących działań inżyniera podejmowanych w razie zgłoszenia roszczenia przez jedną ze stron umowy.
Przypomnijmy, że zgodnie z klauzulą 3.5 FIDIC 1999, na kanwie roszczenia zgłoszonego przez wykonawcę na podstawie subklauzuli 20.1, inżynier powinien przeprowadzić konsultacje z każdą ze stron kontraktu, próbując osiągnąć uzgodnienie stanowisk, a jeśli uzgodnienie nie zostanie osiągnięte, inżynier powinien rzetelnie określić zasadność stanowisk stron zgodnie z kontraktem, biorąc pod uwagę wszystkie odnośne okoliczności. Termin na zatwierdzenie lub odrzucenie roszczenia przez inżyniera to 42 dni od jego otrzymania (chyba że inny termin został zaaprobowany przez wykonawcę).
W nowych warunkach kontraktowych FIDIC 2017 regulacje dotyczące ustaleń inżyniera zostały znacznie rozbudowane (zamiast dwóch akapitów są ponad dwie strony postanowień) i sformalizowane.
Przede wszystkim podkreślono, że podejmując działania na podstawie subklauzuli 3.7. dotyczącej dokonywania ustaleń przez inżyniera na podstawie roszczenia zgłoszonego przez jedną ze stron, inżynier powinien działać w sposób neutralny, a podejmowane przez niego czynności nie powinny być uznawane za wykonywane w imieniu zamawiającego. Dotychczasowa regulacja nakazywała tylko, aby rozstrzygniecie takie było sprawiedliwe („fair”), nie odnosząc się do statusu inżyniera w odniesieniu do stron umowy. Wszystkie używane określenia to pojęcia niedookreślone, dlatego trudno określić ich jednoznaczny wpływ na sposób wykonywania obowiązków przez inżyniera. Widać jednak dążenie autorów wzorów FIDIC, by zapewnić jak największe zaufanie stron do inżyniera.
Proces rozpatrywania roszczenia przez inżyniera został podzielony na dwa etapy. Pierwszym z nich jest podjęcie próby polubownego załatwienia sporu między stronami. Zgodnie z postanowieniem 3.7.1. inżynier, mając na celu osiągniecie konsensusu między stronami, powinien prowadzić rozmowy łącznie z obiema stronami kontraktu, lub z każdą z osobna, przede wszystkim nakłaniając je do wypracowania wspólnego rozwiązania. Rozstrzygnięcie podjęte na tej podstawie powinno zostać dokonane w ciągu 42 dni od otrzymania roszczenia przez inżyniera.
Jeśli polubowne rozstrzygnięcie sporu stanie się niemożliwe, inżynier powinien przystąpić do własnej oceny, dokonanej na podstawie zaistniałych okoliczności. Omawiana regulacja przyznaje kolejne 42 dni na rozpatrzenie sprawy. Oznacza to, że finalna decyzja inżyniera, sporządzona po uprzednim podjęciu próby polubownego załatwienia sprawy, może zostać wydana po 84 dniach (blisko 3 miesiące) od zgłoszenia roszczenia przez jedną ze stron kontraktu. Brak wydania decyzji przez inżyniera w takim terminie jest równoznaczne z odrzuceniem roszczenia i umożliwia skierowanie sporu pod rozstrzygnięcie organu o nowej nazwie, której prawdopodobne tłumaczenie to „komisja zapobiegania i rozjemstwa w sporach” (według FIDIC 1999 – Dispute Adjudication Board, według FIDIC 2017 – Dispute Avoidance/Adjudication Board).
Kolejną nowością w omawianej procedurze jest wprowadzenie konieczności wniesienia przez stronę niezgadzającą się z rozstrzygnięciem inżyniera powiadomienia o niezadowoleniu, funkcjonującego dotychczas, na podstawie FIDIC 1999, jedynie w odniesieniu do rozstrzygnięć komisji rozjemstwa w sporach. Termin na jego zgłoszenie to 28 dni. Niezgłoszenie roszczenia powoduje, że decyzja inżyniera staje się ostateczna i wiążąca. Przewidziano także możliwość zgłoszenia powiadomienia o niezadowoleniu odnośnie do części rozstrzygnięcia inżyniera.
Doprecyzowano także, w subklauzuli 3.7.4, że w razie gdyby rozstrzygnięcie inżyniera generowało u jednej ze stron obowiązek zapłaty na rzecz drugiej strony kontraktu, wówczas taka płatność powinna zostać uwzględniona przez wykonawcę w kolejnym rozliczeniu oraz przez inżyniera w kolejnym świadectwie płatności.
Ważne jest także to, że obecnie wszystkie omówione wyżej zasady dotyczące działań inżyniera mają zastosowanie zarówno do roszczeń wykonawcy, jak i roszczeń zamawiającego. Inaczej niż w poprzedniej wersji warunków kontraktowych FIDIC, roszczenia obu stron kontraktu rozpatrywane są w ten sam sposób, między innymi w tych samych terminach. Takiej jednolitości nie było dotychczas, gdyż do roszczeń wykonawcy stosowane były klauzule 20.1 oraz 3.5, natomiast dla roszczeń zamawiającego przeznaczona była odrębna regulacja subklauzuli 2.5, która między innymi nie zakreślała terminu zgłoszenia roszczenia przez zamawiającego, po upływie którego, analogicznie do 28-dniowego terminu roszczeń wykonawców, wygasałoby uprawienie do dochodzenia uprawnień z niego wynikających.
Hanna Drynkorn, praktyka infrastruktury, transportu, zamówień publicznych i PPP kancelarii Wardyński i Wspólnicy
