Rachunki zbiorcze papierów wartościowych w Polsce
15.09.2011
nowe prawo | rynki kapitałowe
Od 2012 roku zagraniczni inwestorzy, którzy chcieliby bezpośrednio inwestować w instrumenty finansowe w Polsce, nie będą już musieli zakładać rachunków papierów wartościowych w polskich domach maklerskich czy bankach powierniczych.
18 sierpnia 2011 roku Sejm przyjął ustawę o zmianie ustawy o obrocie instrumentami finansowymi i niektórych innych ustaw, umożliwiającą prowadzenie rachunków zbiorczych dla papierów wartościowych w Polsce (konta omnibus). Nowelizacją zajmuje się obecnie Senat. Nowe przepisy miałyby obowiązywać od 1 stycznia 2012 roku.
Obecnie każda osoba inwestująca np. w papiery wartościowe notowane na Giełdzie Papierów Wartościowych musi posiadać rachunek papierów wartościowych prowadzony w jego imieniu przez dom maklerski albo bank powierniczy. Można sądzić, że dla części inwestorów zagranicznych, ze względu na dodatkowe czynności formalno-organizacyjne, wymóg ten stanowił istotną barierę inwestycyjną w zakresie inwestycji w instrumenty finansowe w Polsce. Wprowadzenie instytucji rachunku zbiorczego sprawi, że inwestorzy zagraniczni posiadający rachunki w zagranicznej instytucji depozytowej (np. zagranicznym banku powierniczym) będą mogli dokonywać za jego pośrednictwem operacji na papierach wartościowych w Polsce.
Zarys nowej regulacji
Przyjęta przez Sejm ustawa zakłada, że na rachunku zbiorczym będą mogły być rejestrowane papiery wartościowe należące do innych osób niż osoby, dla których rachunki te są prowadzone. Nowelizacja wprowadza zamknięty katalog podmiotów, dla których mogą być prowadzone rachunki zbiorcze, ograniczając go do podmiotów zagranicznych. Należą do nich:
- zagraniczne podmioty wykonujące zadania w zakresie centralnej rejestracji papierów wartościowych i podlegające nadzorowi w państwie członkowskim Unii Europejskiej (UE) albo w państwie niebędącym członkiem Unii Europejskiej, w którym stosowane są przepisy dotyczące przeciwdziałania praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu zgodne z prawem UE,
- zagraniczne firmy inwestycyjne uprawnione w państwie siedziby do prowadzenia działalności w zakresie rejestrowania instrumentów finansowych, nieprowadzące działalności maklerskiej w Polsce albo prowadzące tę działalność bez otwierania oddziału oraz
- zagraniczne osoby prawne i banki z siedzibą w państwie niebędącym członkiem Unii Europejskiej, w którym stosowane są przepisy dotyczące przeciwdziałania praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu zgodne z prawem UE, uprawnione w państwie siedziby do prowadzenia działalności w zakresie rejestrowania instrumentów finansowych.
Za osobę uprawnioną z papierów wartościowych zapisanych na rachunku zbiorczym uważana będzie w Polsce osoba wskazana instytucji prowadzącej rachunek zbiorczy przez posiadacza rachunku, nie będzie nią natomiast posiadacz rachunku zbiorczego. Osoba uprawniona będzie mogła wykonywać prawa korporacyjne wynikające z papierów wartościowych będących akcjami zapisanych na rachunku zbiorczym, np. uczestniczyć w walnym zgromadzeniu spółki publicznej.
Dystrybucja świadczeń z papierów wartościowych zapisanych na rachunku zbiorczym do osób uprawnionych odbywać się będzie za pośrednictwem posiadacza rachunku zbiorczego, który będzie otrzymywać świadczenia wynikające z papierów wartościowych zapisanych na rachunku. W konsekwencji uprawnionym z rachunku zbiorczego nie będzie przysługiwać przeciwko instytucjom prowadzącym rachunek roszczenie o wydanie świadczeń wynikających z tych papierów wartościowych. Będą oni mieli roszczenie wyłącznie przeciwko posiadaczowi rachunku zbiorczego.
Aby zapewnić zgodność nowych regulacji z celami przepisów o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy, posiadacz rachunku będzie zobowiązany na żądanie Komisji Nadzoru Finansowego lub Generalnego Inspektora Informacji Finansowej niezwłocznie przekazać dane umożliwiające identyfikację osób uprawnionych z papierów na rachunku zbiorczym oraz dane o liczbie i rodzaju posiadanych przez te osoby papierów wartościowych, ewentualnie wskazać klienta, na którego rachunek papiery wartościowe są rejestrowane.
Znowelizowane przepisy nakładają na posiadaczy rachunków zbiorczych dodatkowe obowiązki związane z wykonywaniem prawa z papierów wartościowych zarejestrowanych na tych rachunkach. Posiadacze rachunków zbiorczych będą m.in. wystawiać świadectwa depozytowe oraz wydać imienne zaświadczenia o prawie uczestnictwa w walnym zgromadzeniu spółki publicznej w zakresie papierów zapisanych na rachunku zbiorczym.
Konsekwencje nowelizacji
Umożliwienie otwierania rachunków zbiorczych zagranicznym bankom i firmom inwestycyjnym może się przyczynić do podniesienia poziomu konkurencyjności polskiego rynku kapitałowego poprzez zniesienie bariery transakcyjnej w tym zakresie. Może też ułatwić zagranicznym inwestorom inwestowanie w instrumenty finansowe w Polsce. Dzięki temu polskie rozwiązania dotyczące prowadzenia rachunków papierów wartościowych zbliżą się do rozwiązań funkcjonujących w wielu państwach Unii Europejskiej dopuszczających funkcjonowanie rachunków zbiorczych.
Marcin Pietkiewicz, Zespół Rynków Kapitałowych i Instytucji Finansowych kancelarii Wardyński i Wspólnicy
