Pożyczki wspólników w znowelizowanym prawie upadłościowym
Z dniem 1 stycznia 2016 r. wchodzi w życie istotna nowelizacja Prawa upadłościowego i naprawczego. Zmiany mają charakter systemowy.
Podstawowym założeniem omawianej nowelizacji jest stworzenie wyodrębnionego postępowania restrukturyzacyjnego, regulowanego przepisami ustawy Prawo restrukturyzacyjne. Postępowanie restrukturyzacyjne zastąpi dawne postępowanie upadłościowe związane z zawieraniem układu, a także postępowanie naprawcze, prowadzone na podstawie dotychczas obowiązujących przepisów ustawy Prawo upadłościowe i naprawcze. Inaczej niż dotychczas, postępowanie restrukturyzacyjne będzie mogło być prowadzone zarówno wobec podmiotów zagrożonych niewypłacalnością, jak i podmiotów już niewypłacalnych. Zawarcie układu będzie regulowane przepisami o postępowaniu restrukturyzacyjnym, a ustawa Prawo upadłościowe i naprawcze zmieni nazwę na Prawo upadłościowe.
Omawiana nowela wprowadza jednak również szereg innych, równie istotnych zmian. Jedną z nich jest całkowicie nowe podejście do traktowania pożyczek udzielanych przez wspólników spółkom kapitałowym, wobec których następnie ogłoszono upadłość.
Obecnie art. 14 § 3 Kodeksu spółek handlowych przewiduje, że wierzytelność wspólnika albo akcjonariusza z tytułu pożyczki udzielonej spółce kapitałowej ulega automatycznej konwersji na jego wkład do spółki, jeśli w terminie dwóch lat od dnia zawarcia umowy pożyczki ogłoszono upadłość tej spółki. Po wejściu w życie nowelizacji przepis ten zostanie uchylony, a pożyczki udzielone przez wspólników spółce kapitałowej w okresie pięciu lat przed ogłoszeniem upadłości będą mogły być dochodzone wraz z odsetkami w postępowaniu upadłościowym, jednakże w odrębnej, ostatniej kategorii zaspokojenia.
Pewne wątpliwości może budzić w znowelizowanym stanie prawnym sposób traktowania pożyczek wspólnika zabezpieczonych rzeczowo.
Zgodnie z nowym Prawem upadłościowym sumy uzyskane z likwidacji przedmiotu zabezpieczenia będą przeznaczane w pierwszej kolejności na zaspokojenie wierzycieli zabezpieczonych rzeczowo. Jednoczesne uchylenie art. 14 § 3 Kodeksu spółek handlowych i brak – w nowym brzmieniu Prawa upadłościowego – wyraźnych postanowień dotyczących pożyczek wspólników zabezpieczonych rzeczowo, rodzi sytuację, w której nie jest jednoznaczne, czy uprzywilejowane traktowanie wierzytelności zabezpieczonych dotyczy także zabezpieczonych pożyczek udzielonych przez wspólników, czy też regulacja kwalifikująca wierzytelności z tytułu pożyczek wspólników do ostatniej kategorii zaspokojenia ma charakter lex specialis wobec zasad zaspokajania wierzytelności zabezpieczonych.
W opinii autorów niniejszego artykułu dla wykładni znowelizowanych przepisów Prawa upadłościowego istotne znaczenie ma fakt, że znowelizowana ustawa nie wyłącza wyraźnie z uprzywilejowanego traktowania wspólników będących wierzycielami zabezpieczonymi rzeczowo w sytuacji podziału przychodów ze sprzedaży przedmiotu zabezpieczenia. Dlatego też po 1 stycznia 2016 r. Prawo upadłościowe jednoznacznie powinno być interpretowane w taki sposób, że zabezpieczone pożyczki wspólników będą korzystać z przywileju zaspokojenia z przedmiotu zabezpieczenia w pierwszej kolejności.
Po 1 stycznia 2016 r. Prawo upadłościowe będzie zawierać przy tym znowelizowane, kompleksowe przepisy regulujące zasady uznawania za bezskuteczne czynności prawnych dokonanych przez upadłego przed ogłoszeniem upadłości, jeżeli mogą one choćby hipotetycznie prowadzić do pokrzywdzenia wierzycieli (tzw. claw back rules regulowane w art. 127 – 131 Prawa upadłościowego). To te przepisy po 1 stycznia 2016 r. będą stanowiły zabezpieczenie na gruncie Prawa upadłościowego przed działaniem dłużnika na szkodę wierzycieli przy ustanawianiu zabezpieczeń rzeczowych na rzecz wspólników.
To wszystko oznacza zaś, że wobec masy upadłości skuteczność zachowają tylko takie zabezpieczenia pożyczek udzielonych przez wspólników, które pozytywnie przejdą test claw back rules. Tym samym, skoro ustanowienie takich zabezpieczeń nie prowadzi do pokrzywdzenia wierzycieli upadłego, nie ma przeszkód, aby wspólnik – wierzyciel zabezpieczony korzystał w postępowaniu upadłościowym z uprzywilejowanych zasad zaspokojenia.
Ostateczną odpowiedź na powyższe rozważania prawne przyniesie praktyka stosowania nowego Prawa upadłościowego i Prawa restrukturyzacyjnego.
Krzysztof Libiszewski, Piotr Wcisło, praktyka prawa korporacyjnego i transakcji kancelarii Wardyński i Wspólnicy
