Nieważność decyzji sąd administracyjny rozważa w pierwszej kolejności
Nieważność decyzji administracyjnej jest skutkiem najdalej idącym dla badanego aktu, stąd powinna być przez sąd administracyjny badana zawsze i w pierwszej kolejności – wskazał ostatnio Wojewódzki Sąd Administracyjny w Bydgoszczy.
Wyrok WSA w Bydgoszczy z 5 stycznia 2011 roku, II SA/Bd 1343/10 (poprzedzony wyrokiem NSA z 28 września 2010 roku, I OSK 1605/09)
Komentowany wyrok wskazuje na istotną w postępowaniu przed sądem administracyjnym okoliczność. Wojewódzki Sąd Administracyjny, uznając skargę za uzasadnioną, ma bowiem zasadniczo dwie możliwości działania: może albo zaskarżoną decyzję uchylić, albo stwierdzić jej nieważność. Skutek na pierwszy rzut oka wydaje się taki sam, jednakże rozróżnienie tych form działania jest istotne.
Stan sprawy
WSA w Bydgoszczy orzekał w sprawie dotyczącej wywłaszczenia nieruchomości pod inwestycję celu publicznego (gazociąg). Głównym przedmiotem sporu była wysokość odszkodowania należnego z tytułu odjęcia własności i zasadność przyjęcia podstaw dla jej obliczenia. Jak się później okazało, okoliczność ta nie była jednakże kluczowa dla ostatecznego wyniku sprawy.
WSA skargę uwzględnia
Omawiana sprawa znalazła się przed wojewódzkim sądem administracyjnym dwukrotnie. W pierwszym wyroku WSA w Bydgoszczy uchylił zaskarżone decyzje. Uznał ponadto, że co prawda jeszcze przed wydaniem pierwszej z nich jedna ze stron postępowania zmarła, a więc do udziału w sprawie należało wezwać jej następców prawnych (czego organy administracji nie uczyniły), ale taki zarzut nie został w sprawie podniesiony.
Sąd wskazał, że okoliczność ta może stanowić podstawę do wznowienia postępowania w sprawie, na podstawie art. 145 § 1 pkt 4 k.p.a. Zgodnie z tym przepisem strona, która bez swojej winy nie brała udziału w postępowaniu, może żądać wznowienia zakończonego postępowania.
Uchylenie wyroku sądu pierwszej instancji
W wyniku wniesienia skargi kasacyjnej przez jedną ze stron postępowania sprawa znalazła się przed Naczelnym Sądem Administracyjnym.
NSA uznał, że uzasadnienie wyroku wojewódzkiego sądu administracyjnego jest „niezrozumiałe, niespójne i wewnętrznie sprzeczne”, przy czym „nie wiadomo, czy zaskarżona decyzja jest zgodna z prawem (dwie skargi zostały oddalone), czy też dotknięta została wadą zwykłą czy kwalifikowaną, a jeśli tak to jaką i w jakim zakresie (w całości czy w części)” (wyrok NSA w sprawie I OSK 1605/09, dostępny w Centralnej Bazie Orzecznictwa Sądów Administracyjnych).
Poza tym NSA przypomniał, że w postępowaniu przed sądem wojewódzkim obowiązuje zasada związania granicami sprawy, a nie granicami skargi (art. 134 § 1 p.p.s.a.). Oznacza to, że sąd administracyjny bada legalność (zgodność z przepisami prawa) decyzji w odniesieniu do całokształtu konkretnej sprawy, a nie tylko zarzutów podniesionych przez stronę. Dopiero skarżąc sprawę do NSA, strona jest zobowiązana podać zarzuty, którymi Naczelny Sąd Administracyjny będzie związany (art. 183 p.p.s.a.).
Istota nieważności decyzji administracyjnej
Uchylając pierwszy wyrok WSA w Bydgoszczy, NSA wskazał także wyraźnie, że pierwszym merytorycznym (tj. po sprawdzeniu, czy skarga nie zawiera braków formalnych) zabiegiem wojewódzkiego sądu administracyjnego w zakresie badania wniesionej skargi powinno być ustalenie, czy zaskarżona decyzja nie jest obarczona jedną z wad skutkujących stwierdzeniem jej nieważności. Jeśli bowiem wada taka występuje, dalsza kontrola jest „nie tylko zbędna, ale i niedopuszczalna” (wyrok NSA w sprawie I OSK 1605/09). Sąd po wykryciu takiej wady jest zobligowany z urzędu wydać wyrok stwierdzający nieważność zaskarżonej decyzji.
Nieważność decyzji administracyjnej jest bowiem skutkiem najdalej idącym dla badanego aktu, powoduje uchylenie go z tzw. skutkiem ex tunc, tj. od dnia wydania decyzji (co oznacza, że akt zostaje właściwie uznany za nigdy niewydany). Sprawa, w której decyzja taka została podjęta, jest zatem nierozstrzygnięta (podobnie jak po uchyleniu decyzji), ale stwierdzenie nieważności powoduje także zniwelowanie wszelkich skutków prawnych wywołanych taką decyzją. Sytuacja ta może być korzystna dla strony, w szczególności niezadowolonej z decyzji, której nieważność stwierdzono, bowiem strona taka zyskuje możliwość ponownego przedstawienia wszystkich swoich argumentów.
Decyzja wydana w stosunku do zmarłego jest nieważna
W komentowanym wyroku WSA w Bydgoszczy wskazał zatem, że zaskarżone decyzje są nieważne. Powodem nieważności jest fakt, że decyzja starosty – zajmującego się sprawą w I instancji – została wydana w stosunku do osoby zmarłej. Jedna ze stron zmarła bowiem 8 lutego 2007 roku, podczas gdy zaskarżona decyzja została w stosunku do niej wydana dopiero 27 lutego 2007 roku.
WSA przypomniał, że zgodnie z dotychczasowymi poglądami NSA decyzja wydana w stosunku do osoby zmarłej stanowi decyzję rażąco naruszającą obowiązujące prawo, czyli zasługującą na stwierdzenie nieważności na podstawie art. 156 § 1 pkt 2 k.p.a. Nie można bowiem wydawać decyzji dotyczącej osoby, która w wyniku śmierci przestała być stroną.
Maciej Kiełbowski, Zespół Rozwiązywania Sporów i Arbitrażu kancelarii Wardyński i Wspólnicy
