Nie ma monopolu na źdźbło trawy | Co do zasady

Mimo że żubrówka cieszy się wysoką renomą, nie oznacza to, że jej producent ma monopol na wizerunek żubra i na umieszczanie źdźbła trawy w butelce.

Wyrok WSA z 3 kwietnia 2012 r. VI SA/Wa 16/12

Wódka żubrówka od wielu dziesięcioleci cieszy się na rynku polskim wyjątkowo wysoką renomą. Zgodnie z informacją umieszczoną w Wikipedii „początki produkcji żubrówki w Polsce datowane są na XVII w., a już w XVIII w. stała się ona jednym z ulubionych trunków polskiej szlachty. W 1926 r. firma Polmos opracowała sposób masowej produkcji żubrówki, której znak towarowy później zarejestrowała”.

Obecnie producentem wódki żubrówka jest firma CEDC International Sp. z o.o. z siedzibą w Obornikach Wielkich. Jest ona uprawniona do szeregu znaków towarowych przedstawiających wizerunek żubra umieszczony w centralnej części etykiety wydzielonej okręgiem. Sylwetka zwierzęcia pokazana jest z boku i jest statyczna. W warstwie słownej dominującym, charakterystycznym i posiadającym znaczną siłę oddziaływania jest element słowny „żubrówka”. Ponadto kilka zarejestrowanych znaków towarowych przedstawia butelkę wódki żubrówka, w której, poza wyżej wymienionymi elementami, uwidoczniona jest także ukośna linia, biegnąca od dna, która ma odwzorowywać źdźbło trawy.

Wśród ww. znaków są znaki R-46050 i R-62081:

Wikipedia podaje również, że żubrówka to „żytni spirytus rektyfikowany mieszany z wywarem z turówki wonnej (Hierochloë odorata) – gatunkiem trawy nazywanej potocznie żubrówką, rosnącej w lasach Puszczy Białowieskiej. Dzięki niej wódka uzyskuje szczególny smak, aromat oraz żółtawy kolor. Każda oryginalna butelka Żubrówki zawiera jedno źdźbło tej rośliny”.

Na polskim rynku wódce żubrówka zawsze towarzyszą charakterystyczne dla niej elementy: sylwetka żubra i źdźbło trawy umieszczone w butelce, łatwo dostrzegalne przez potencjalnego nabywcę. Ponadto produkty te są opatrywane słowami: ŻUBRÓWKA lub określeniami BISON BRAND VODKA, BISON VODKA.

16 sierpnia 2006 r. Fabryka Wódek „POLMOS ŁAŃCUT” SA zgłosiła do ochrony słowno-graficzno-przestrzenny znak towarowy WISENT VODKA PŁ 1764 DISTILLED & BOTTLED IN POLMOS LANCUT POLAND Z-314364, dla towarów w klasie 33 (znak towarowy „WISENT VODKA”). Urząd Patentowy decyzją z 12 czerwca 2006 r. udzielił prawa ochronnego na zgłoszony znak towarowy, nadając mu numer R-191793.

Znak ten przedstawia butelkę w rzucie przednim i tylnym. Na jej froncie znajduje się etykieta, w której, w górnej części widoczna jest stylizowana sylwetka żubra w kolorze zielonym, ujęta dynamicznie, z podniesionymi przednimi kończynami. Pod rysunkiem znajduje się między innymi napis „WISENT VODKA” napisany dużą czerwoną czcionką. W poprzek butelki, począwszy od jej dna, biegnie ukośna, zielono-żółta linia, która ma wyobrażać źdźbło trawy.

Wobec powyższego firma CEDC złożyła do Urzędu Patentowego wniosek o unieważnienie prawa ochronnego na wspomniany znak towarowy R-191793, ponieważ uznała, że zapożyczając ze znaków towarowych „żubrówka” między innymi charakterystyczny element – źdźbło trawy, znak ten upodobnił się do znaków „żubrówka” w takim stopniu, że istnieje ryzyko wprowadzenia odbiorców w błąd co do pochodzenia wódki Wisent. Zdaniem firmy CEDC wykorzystanie wizerunku żubra i źdźbła trawy świadczy o tym, że „POLMOS ŁAŃCUT” upodobnił swój produkt do marki „żubrówka”, nadając mu cechy już chronione. Do wniosku firma CEDC załączyła szereg dowodów potwierdzających fakt, że wódka żubrówka jest jedną z najpopularniejszych marek na rynku, a umieszczone w butelce tej wódki charakterystyczne źdźbło trawki jest powszechnie znane przez nabywców.

Po rozpoznaniu wniosku, materiału dowodowego oraz argumentów obu stron Urząd Patentowy, w grudniu 2010 roku, orzekł o oddaleniu wniosku, uznając brak podobieństwa pomiędzy przeciwstawionymi znakami towarowymi, ponieważ znaki te nie posiadają jakichkolwiek elementów wspólnych ani podobnych. Na płaszczyźnie słownej w znakach towarowych „żubrówka”, dominującym i charakterystycznym elementem, posiadającym dużą siłę oddziaływania jest element słowny „żubrówka”, natomiast w znaku towarowym „WISENT VODKA” elementem tym jest wyeksponowany wyraz „wisent”. Również na płaszczyźnie graficznej Urząd Patentowy nie dopatrzył się podobieństwa pomiędzy przeciwstawionymi znakami towarowymi. Według organu znaki te posiadają różny układ graficzny i kompozycję etykiety na butelkach; wizerunki żubra różnią się w sposób zasadniczy – inne są zarówno kształt sylwetki, jak i pozycja zwierzęcia.

Zdaniem Urzędu Patentowego rynek wódek kolorowych jest rynkiem charakterystycznym, dlatego też konsument, dokonując wyboru kolorowej wódki, uwagę swoją kieruje przede wszystkim na etykietę i jej treść, które są elementami przekazującymi mu niezbędne informacje zarówno o marce, rodzaju, jak i producencie nabywanego napoju alkoholowego. Pozostałe elementy, takie jak kształt butelki nie mają dla konsumenta większego znaczenia. Ponadto Urząd Patentowy przyznał, że przedstawione przez firmę CEDC materiały dowodowe świadczą o ugruntowanej od wielu lat wysokiej pozycji rynkowej i wysokiej jakości wódki żubrówka na rynku wódek kolorowych. Uznał, że słowne oznaczenie „żubrówka” jest oznaczeniem wskazującym w sposób jednoznaczny i niebudzący wątpliwości na wysoką rozpoznawalność na rynku polskim. Jednakże materiał ten pozwolił organowi na ustalenie istnienia renomy jedynie tych znaków towarowych, w których warstwie słownej występuje element „żubrówka”. W takim stanie rzeczy, zgodnie z decyzją Urzędu Patentowego, nie może być mowy o istnieniu jakiejkolwiek więzi pomiędzy tymi znakami.

W świetle powyższego, zdaniem Urzędu Patentowego „ochrona znaku towarowego, nawet takiego, który cieszy się szczególnie wysoką renomą, nie może ograniczać praw podmiotów trzecich i prowadzić do faktycznej wyłączności jednego producenta na wytwarzanie towarów określonego rodzaju”.

Otrzymawszy niekorzystną decyzję, firma CEDC złożyła skargę do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego, który po przeanalizowaniu wszystkich materiałów wydał 3 kwietnia 2012 roku wyrok oddalający niniejszą skargę (VI SA/Wa 16/12 – wyrok jest prawomocny). W uzasadnieniu Wojewódzki Sąd Administracyjny całkowicie podtrzymał stanowisko Urzędu Patentowego oraz podkreślił, że: „producent wódki żubrówka nie może dążyć do zawłaszczenia ogółu skojarzeń odnoszących się do rodzaju danego towaru, a użycie w znaku towarowym elementu żubra czy trawy nie może być skutecznie zmonopolizowane przez jednego producenta, gdyż brak jest ku temu podstaw prawnych”.

Zasadność omawianych rozstrzygnięć może budzić wątpliwości, w szczególności ze względu na ustaloną renomę wódki żubrówka, posiadającej charakterystyczne elementy, tj. wizerunek żubra i źdźbło trawy. Wódka ta jest bardzo dobrze znana polskim konsumentom, dlatego też intuicyjnie należy uznać, że tego samego rodzaju wódka, produkowana przez innego przedsiębiorcę, a posiadająca wszystkie charakterystyczne elementy wódki żubrówki, tj. wizerunek żubra i źdźbło trawy, skojarzy się przeciętnemu nabywcy z tym produktem. Niemniej jednak na wydane rozstrzygnięcia mógł wpłynąć fakt, że te charakterystyczne elementy, tj. wizerunek żubra i źdźbło trawy, pozostają w związku z rodzajem wódki.

Maja Pietruczna, Zespół Własności Intelektualnej kancelarii Wardyński i Wspólnicy