Kto może unieważnić wspólnotowy znak towarowy?
Każdy może wnosić o unieważnienie wspólnotowego znaku towarowego w oparciu o bezwzględne przeszkody rejestracji. Nawet jeśli ma w tym własny interes.
Wyrok Sądu z 30 maja 2013 r. w sprawie o sygn. T-396/11
Ochrona skutecznie zarejestrowanego wspólnotowego znaku towarowego rozpoczyna się od dnia jego zgłoszenia i trwa 10 lat. Na wniosek uprawnionego z rejestracji może być przedłużana na kolejne 10-letnie okresy. Decyzja o przyznaniu prawa do wspólnotowego znaku towarowego nie w każdym przypadku jest jednak jednoznaczna z jego niepodważalną ochroną, ponieważ wobec takiej rejestracji może zostać złożony wniosek o unieważnienie. Z takim wnioskiem może wystąpić każdy w przypadku powoływania się na tzw. bezwzględne podstawy. Rozporządzenie w sprawie wspólnotowego znaku towarowego1 określa kilkanaście bezwzględnych podstaw unieważnienia znaku, w tym m.in. brak charakteru odróżniającego znaku i jego opisowy charakter. Wniosek o unieważnienie musi być złożony w formie pisemnej i musi być uzasadniony.
W jednej z ostatnio rozstrzyganych spraw Sąd (dawniej Sąd Pierwszej Instancji) rozpoznawał odwołanie od decyzji Izby Odwoławczej OHIM. W zaskarżonej decyzji Izba odrzuciła wniosek o unieważnienie wspólnotowego znaku towarowego, uznając go za niedopuszczalny, ponieważ w ocenie Izby wniosek ten stanowił nadużycie prawa.
W 1999 roku spółka ultrafilter GmbH (obecnie Donaldson Filtration Deutschland) złożyła w Urzędzie ds. Harmonizacji Rynku Wewnętrznego (OHIM) wniosek o zarejestrowanie słownego oznaczenia „ultrafilter international” jako wspólnotowego znaku towarowego. Towary i usługi, dla których wniesiono o rejestrację, to m.in. filtry, urządzenia i instalacje do suszenia, oczyszczania oraz chłodzenia powietrza, gazów i płynów, usługi napraw i konserwacji powyższych urządzeń i instalacji, szkolenia, a także usługi inżynierskie. Ekspert OHIM odrzucił zgłoszenie, uznając, że oznaczenie „ultrafilter international” ma charakter opisowy i jest pozbawione charakteru odróżniającego. Spółka ultrafilter GmbH odwołała się od tej decyzji. W konsekwencji złożonego odwołania Izba Odwoławcza uchyliła decyzję eksperta, wskazując, że znak, o którego rejestrację wniesiono, uzyskał charakter odróżniający w anglo- i niemieckojęzycznych państwach członkowskich i w 2005 roku znak ten został zarejestrowany (CTM 001121839).
Spółka ultra air GmbH złożyła wniosek o unieważnienie rejestracji tego znaku towarowego, podnosząc, że jest on pozbawiony jakiegokolwiek odróżniającego charakteru i jest opisowy, a także że nie nabył on wskutek używania charakteru odróżniającego. Wydział Unieważnień OHIM uwzględnił wniosek ultra air GmbH i unieważnił prawo do znaku towarowego „ultrafilter international”. Spółka ultrafilter GmbH złożyła odwołanie od tej decyzji. W 2011 roku Izba Odwoławcza OHIM uchyliła decyzję Wydziału Unieważnień i oddaliła złożony przez ultra air GmbH wniosek o unieważnienie, wskazując, że wniosek ten stanowił nadużycie prawa. Izba Odwoławcza uznała, że składając wniosek o unieważnienie wspólnotowego znaku „ultrafilter international”, spółka ultra air GmbH tak naprawdę chciała umożliwić sobie używanie oznaczenia „ultrafilter” w charakterze znaku towarowego. Okoliczności sprawy w ocenie Izby Odwoławczej dowodzą, że złożony wniosek o unieważnienie znaku „ultrafilter international” nie służy ochronie interesu publicznego i w konsekwencji stanowi nadużycie prawa, które jest „ogólną przeszkodą procesową”.
Sąd nie zgodził się z takim stanowiskiem. W swojej decyzji wskazał, że złożenie wniosku o unieważnienie wspólnotowego znaku towarowego przez podmiot, który składa taki wniosek, aby ochronić używanie tego oznaczenia na swoich produktach, nie stanowi nadużycia prawa. Co więcej, każdy może skutecznie wnieść o unieważnienie wspólnotowego znaku towarowego, nawet jeśli złożenie takiego wniosku stanowi element walki rynkowej i może zostać uznane za czyn nieuczciwej konkurencji.
Uzasadnieniem dla takiej decyzji – jak wskazał Sąd – jest charakter bezwzględnych podstaw odmowy rejestracji, które mają na celu ochronę interesu ogólnego poprzez wykluczenie z rejestracji oznaczeń:
- pozbawionych jakiegokolwiek charakteru odróżniającego, które w konsekwencji nie mogą spełniać podstawowej funkcji znaków towarowych, tj. wskazywać pochodzenia,
- opisowych, których nieograniczone używanie powinno zostać zapewnione wszystkim zainteresowanym przedsiębiorcom.
Dlatego też krąg podmiotów uprawnionych do złożenia takiego wniosku powinien być jak najszerszy. Postępowanie zainicjowane złożeniem wniosku o unieważnienie umożliwia OHIM dokonanie weryfikacji (rewizji) decyzji przyznającej prawo do wspólnotowego znaku towarowego.
OHIM ocenia zaistnienie bezwzględnych podstaw dla unieważnienia wspólnotowego znaku towarowego w oderwaniu od przyczyn, dla jakich wniosek o unieważnienie został złożony. Nie ma zatem znaczenia dla skuteczności takiego wniosku to, czy został on złożony w związku np. ze złożonym pozwem o naruszenie praw do tego znaku. Co więcej, to właśnie takie sytuacje bardzo często stanowią powód złożenia wniosku o unieważnienie.
W odróżnieniu od przepisów wspólnotowych aktualnie obowiązujące przepisy krajowe znacznie ograniczają krąg podmiotów uprawnionych do złożenia wniosku o unieważnienie prawa ochronnego na znak towarowy zarejestrowany w Urzędzie Patentowym RP. Mogą to zrobić tylko te podmioty, które mają interes prawny w unieważnieniu tego prawa. Praktyka pokazuje, że wykazanie interesu prawnego, czyli „zainteresowania w rozstrzygnięciu”, bywa trudne.
Obecnie na szczeblu europejskim trwają prace nad zmianą przepisów dyrektywy mającej na celu zbliżenie ustawodawstw państw członkowskich odnoszących się do znaków towarowych2. Zmiana tych przepisów będzie oznaczała również konieczność nowelizacji przepisów polskiej ustawy Prawo własności przemysłowej. Planowe zmiany doprowadzą najprawdopodobniej do poszerzenia kręgu podmiotów uprawnionych do złożenia wniosku o unieważnienie na wzór rozporządzenia w sprawie wspólnotowego znaku towarowego.
Ewa Górnisiewicz-Kaczor, Zespół Własności Intelektualnej kancelarii Wardyński i Wspólnicy
___________________
1 Rozporządzenie Rady (WE) z 26 lutego 2009 r. Dz.U. UE L 78 z 24.3.2009
2 Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/95/WE z 22 października 2008 r. Dz.U. UE L 299 z 8.11.2008
