Kiedy matka przejmuje córkę, czyli kilka słów o uproszczonym łączeniu ze spółką zależną | Co do zasady

Kodeks spółek handlowych zawiera normy ułatwiające łączenie się spółek kapitałowych, w których właścicieli jest niewielu, a ryzyko pokrzywdzenia podmiotów uczestniczących w fuzji – niewielkie. Ustawodawca pozwolił bowiem odstąpić od stosowania niektórych przepisów w takich sytuacjach. Warto jednak zadbać o odpowiednie stosowanie przepisów, aby połączenie zostało przeprowadzone skutecznie i mogło zostać zarejestrowane w Krajowym Rejestrze Sądowym.

Dopuszczalność uproszczonego łączenia

Polskie prawo dopuszcza łączenie spółek w różnych konfiguracjach. Przepisy Kodeksu spółek handlowych szczegółowo regulują proces łączenia tak, by interes każdego z podmiotów uczestniczących w fuzji był chroniony. Nietrudno jednak wyobrazić sobie łączenie spółek, w którym z uwagi na ograniczony skład podmiotowy interes żadnego z uczestników nie będzie zagrożony lub będzie zagrożony w minimalnym zakresie. Stosowanie standardowych procedur łączenia spółek w takich sytuacjach byłoby wyrazem nadmiernej i niecelowej formalizacji procesu.

W obecnym stanie prawnym istnieje możliwość pominięcia niektórych przepisów Kodeksu spółek handlowych przy łączeniach w następujących konfiguracjach:

• jeżeli spółka przejmująca, która nie jest spółką publiczną, posiada udziały albo akcje, których łączna wartość nominalna jest nie niższa niż 90% kapitału zakładowego spółki przejmowanej, lecz nie obejmuje całego jej kapitału,
• jeśli łączą się spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, których wspólnikami są wyłącznie osoby fizyczne, a ich liczba we wszystkich łączących się spółkach nie przekracza dziesięciu osób,
• jeśli spółka przejmuje swoją spółkę jednoosobową.

W niniejszym artykule poruszymy problematykę łączenia w tej ostatniej konfiguracji.

W omawianym scenariuszu zastosowanie uproszczonej procedury łączenia jest możliwe po spełnieniu dwóch przesłanek podmiotowych:

• podmiotem przejmującym jest spółka niepubliczna,
• podmiotem przejmowanym jest spółka kapitałowa, w której wszystkie udziały albo akcje należą do spółki przejmującej.

Plan połączenia

Jeśli sytuacja umożliwia przeprowadzenie uproszczonego połączenia, pierwszym krokiem jest pisemne uzgodnienie planu połączenia przez zarządy (ewentualnie radę dyrektorów w prostej spółce akcyjnej) łączących się spółek. Plan połączenia jest wynikiem ustaleń prowadzonych przez zarządy łączących się spółek, a często także wynikiem ustaleń dokonywanych ze wspólnikami bądź akcjonariuszami łączących się spółek¹. Obligatoryjne elementy planu połączenia wymienione są w przepisach dotyczących łączenia się spółek (konkretnie w art. 499 k.s.h.), jednak zakres planu połączenia może być szerszy. Przed przystąpieniem do uzgadniania treści planu połączenia zarządy łączących się spółek powinny rozważyć podjęcie odpowiedniej uchwały zarządu, jeśli wymaga tego umowa spółki, regulamin zarządu lub w ocenie zarządu czynność ta przekracza zakres zwykłych czynności. W przypadku omawianego uproszczonego łączenia obowiązkowymi elementami planu połączenia będą:

• typ, firma i siedziba każdej z łączących się spółek oraz sposób łączenia,
• prawa przyznane przez spółkę przejmującą wspólnikom oraz osobom szczególnie uprawnionym w spółce przejmowanej (jeśli takie zostały przyznane),
• szczególne korzyści dla członków organów łączących się spółek, a także innych osób uczestniczących w połączeniu (jeżeli takie zostały przyznane).

Do planu połączenia należy dołączyć:

• projekt uchwał spółki przejmowanej o połączeniu spółek,
• projekt zmian umowy albo statutu spółki przejmującej (jeżeli jakieś zmiany są planowane),
• ustalenie wartości majątku spółki przejmowanej na określony dzień w miesiącu poprzedzającym złożenie wniosku o ogłoszenie planu połączenia,
• oświadczenie zawierające informację o stanie księgowym spółki przejmującej oraz przejmowanej sporządzoną dla celów połączenia na ten sam dzień, dla którego ustalono wartość majątku spółki przejmowanej, przy wykorzystaniu tych samych metod i w takim samym układzie jak ostatni bilans roczny.

Po podpisaniu planu połączenia przez zarządy (radę dyrektorów) obu łączących się spółek obowiązkiem każdej z łączących się spółek jest zgłoszenie planu połączenia do właściwych sądów rejestrowych (choć wśród przedstawicieli doktryny prawa pojawiają się głosy, że plan połączenia wystarczy zgłosić do sądu rejestrowego właściwego dla spółki przejmującej²). Plan połączenia powinien być również ogłoszony w Monitorze Sądowym i Gospodarczym lub udostępniony na stronie internetowej każdej z łączących się spółek, przy czym w tym drugim przypadku plan musi być dostępny nieprzerwanie i bezpłatnie (w doktrynie pojawiają się też głosy, że wystarczy, że jedna ze spółek uczestniczących w łączeniu ogłosi lub udostępni plan połączenia³).

Przepisy dotyczące uproszczonego połączenia z jednej strony przyśpieszają cały proces, wprowadzając zasadę, że ogłoszenie lub udostępnienie planu połączenia musi nastąpić co najmniej na miesiąc przed dniem złożenia wniosku o zarejestrowanie połączenia, nie zaś na miesiąc przed datą zgromadzenia wspólników lub walnego zgromadzenia, na którym ma być podjęta uchwała o połączeniu – jak ma to miejsce w przypadku łączenia się spółek w trybie nieuproszczonym. Z drugiej strony procedura uproszczonego połączenia nie przewiduje zwolnienia zarządów łączących się spółek z obowiązku zawiadomienia wspólników dwukrotnie, w sposób przewidziany dla zwoływania zgromadzeń wspólników lub walnych zgromadzeń, o zamiarze połączenia się z inną spółką. Pierwsze zawiadomienie powinno nastąpić nie później niż na miesiąc przed planowanym dniem powzięcia uchwały o połączeniu, a drugie w odstępie nie krótszym niż dwa tygodnie od daty pierwszego zawiadomienia. W konsekwencji, choć  plan połączenia powinien zostać ogłoszony lub udostępniony co najmniej na miesiąc przed dniem złożenia wniosku o zarejestrowanie połączenia, co w teorii powinno przyśpieszyć całą procedurę łączeniową, to zarządy łączących się spółek nadal są zobowiązane do zachowania miesięcznego terminu przed datą zgromadzenia wspólników / walnego zgromadzenia w celu poinformowania wspólników, co z kolei może wydłużyć cały proces.

Sprawozdanie zarządu i badanie planu przez biegłego

W przypadku uproszczonego łączenia zarządy łączących się spółek nie muszą sporządzać sprawozdania uzasadniającego połączenie, które zawierałoby jego podstawy prawne i ekonomiczne oraz stosunek wymiany udziałów lub akcji (w przypadku uproszczonego łączenia nie dojdzie do wymiany udziałów lub akcji, ponieważ jedynym wspólnikiem/udziałowcem spółki przejmowanej będzie spółka przejmująca). Zarządy łączących się spółek nie muszą również informować o wszelkich istotnych zmianach w zakresie aktywów i pasywów, które nastąpiły między dniem sporządzenia planu połączenia a dniem powzięcia uchwały o połączeniu. Plan połączenia spółek nie podlega też badaniu przez biegłego w zakresie poprawności i rzetelności, a więc biegły nie wyda również opinii dotyczącej planu połączenia.

Zawiadomienie wspólników

Tak jak wspominaliśmy powyżej, zarządy łączących się spółek muszą zawiadomić wspólników dwukrotnie, w sposób przewidziany dla zwoływania zgromadzeń wspólników lub walnych zgromadzeń, o zamiarze połączenia się z inną spółką. Pierwsze zawiadomienie powinno nastąpić nie później niż na miesiąc przed planowanym dniem powzięcia uchwały o połączeniu, a drugie najwcześniej dwa tygodnie po pierwszym zawiadomieniu.

Zawiadomienia powinny zawierać co najmniej:

• numer Monitora Sądowego i Gospodarczego, w którym ogłoszono plan połączenia, chyba że zawiadomienie to jest przedmiotem ogłoszenia,
• miejsce oraz termin, w którym wspólnicy mogą się zapoznać z dokumentami wymienionymi w art. 505 § 1 k.s.h.; w przypadku uproszczonego połączenia udostępnienie dokumentów musi nastąpić co najmniej na miesiąc przed dniem złożenia wniosku o zarejestrowanie połączenia.

Uchwała połączeniowa

Uproszczone łączenie spółek, w odróżnieniu od „zwykłego” łączenia, wymaga uchwały zgromadzenia wspólników lub walnego zgromadzenia jedynie w odniesieniu do spółki przejmowanej. Ustawodawca zrezygnował więc z konieczności podjęcia uchwały przez organ spółki przejmującej, poprzestając na wymogu zawiadomienia wspólników (akcjonariuszy) spółki przejmującej o zamiarze połączenia. Jednocześnie ustawodawca wymaga zawiadomienia wspólników co najmniej na miesiąc przed datą uchwały spółki przejmującej o połączeniu, pomimo braku obowiązku podjęcia takiej uchwały w połączeniu uproszczonym. Wobec powyższego, w celu zachowania powyższego terminu, a także żeby uniknąć wątpliwości ze strony sądu rejestrowego przy rejestracji połączenia, należałoby rozważyć możliwość podjęcia uchwały spółki przejmującej o połączeniu, pomimo zwolnienia z tego obowiązku przez ustawodawcę.

Uproszczone łączenie – nasza ocena

Uproszczona procedura łączenia spółek kapitałowych stanowi niewątpliwie znaczące ułatwienie dla spółek, w których struktura właścicielska nie jest skomplikowana i szanse na naruszenie interesów właścicielskich są znikome. Przepisy wyłączają wiele obowiązkowych elementów łączenia dla spółek kapitałowych (np. brak obowiązku poddania planu połączenia badaniu przez biegłego), jednak zastosowana przez ustawodawcę technika prawodawcza odsyłająca do odpowiedniego stosowania przepisów może niekiedy utrudniać ich stosowanie w praktyce.

Wiktor Zborowski, adwokat, Adam Strzelecki, praktyka transakcji i prawa korporacyjnego kancelarii Wardyński i Wspólnicy