Kiedy członkowie zarządu spółki z o.o. odpowiadają za zobowiązania spółki? | Co do zasady

Spółki kapitałowe, jako osoby prawne, ponoszą nieograniczoną odpowiedzialność za swoje zobowiązania własnym majątkiem. Jednocześnie wspólnicy (akcjonariusze) co do zasady nie odpowiadają za zobowiązania spółki, a jedynie ponoszą ryzyko w granicach wkładów wniesionych do spółki. Podobnie też, z uwagi na fakt, iż zarząd zaciąga zobowiązania nie na swój rachunek, lecz działając jako organ spółki, członkowie zarządu co do zasady nie ponoszą odpowiedzialności względem osób trzecich.

Ta ostatnia zasada doznaje jednak daleko idącego ograniczenia m.in. za sprawą przepisów art. 21 ust. 3 ustawy Prawo upadłościowe i naprawcze, oraz, w zakresie należności za zobowiązania podatkowe, art. 116 ustawy Ordynacja podatkowa. Odrębną podstawę odpowiedzialności, która zostanie pokrótce scharakteryzowana poniżej, stanowią przepisy Kodeksu spółek handlowych, w tym w szczególności art. 299 k.s.h., który ogranicza wyłączenie odpowiedzialności za zobowiązania spółki w przypadku, gdy członkowie jej zarządu doprowadzają do powstania stanu, w którym spółka nie jest w stanie wykonać swoich zobowiązań względem osób trzecich (wierzycieli).

Zgodnie z omawianym przepisem, jeżeli egzekucja przeciwko spółce okaże się bezskuteczna, członkowie zarządu odpowiadają solidarnie za jej zobowiązania.

Odpowiedzialność tę ponoszą wszystkie osoby będące członkami zarządu w okresie istnienia zobowiązania spółki, którego egzekucja przeciwko spółce okazała się później bezskuteczna. Dotyczy to więc również zobowiązań w czasie pełnienia funkcji jeszcze niewymagalnych, zgodnie z założeniem, że członkom zarządu powinien być znany na bieżąco stan finansów spółki, a tym samym istnienie (lub brak) możliwości zaspokojenia jej wierzycieli.

Zgodnie z poglądami wyrażanymi w orzecznictwie przewidziana w art. 299 § 1 k.s.h. przesłanka odpowiedzialności członka zarządu za zobowiązania spółki w postaci bezskuteczności egzekucji przeciwko spółce oznacza bezskuteczność egzekucji z całego majątku. Należy jednak zauważyć, że bezskuteczność egzekucji może zostać wykazana za pomocą różnych środków dowodowych, stąd też nie jest konieczne jej stwierdzenie w postępowaniu egzekucyjnym. Przyjmuje się bowiem, że nie ma potrzeby kierowania egzekucji do tych składników majątku spółki, z których uzyskanie zaspokojenia jest w danych okolicznościach faktycznych nieprawdopodobne. Dowodem wskazującym na bezskuteczność egzekucji może być zatem również m.in. wydanie postanowienia oddalającego wniosek o ogłoszenie upadłości z uwagi na to, że majątek spółki (dłużnika) nie wystarcza nawet na pokrycie kosztów postępowania upadłościowego, albo jakikolwiek dowód wskazujący, że spółka nie posiada majątku pozwalającego na zaspokojenie wierzyciela. Nie ma zatem potrzeby wykazywania, że wierzyciel wykorzystał wszystkie sposoby egzekucji, a wystarczy wykazanie bezskuteczności zaspokojenia przy wykorzystaniu jednego z nich.

Dla oceny zasadności powództwa wierzyciela przeciwko członkowi zarządu spółki, zgodnie z art. 316 k.p.c., istotne znaczenie ma stan majątkowy spółki (dłużnika) istniejący w chwili zamknięcia rozprawy. Konieczne jest bowiem bezsporne stwierdzenie, że zaspokojenie wierzyciela z majątku spółki jest niemożliwe.

Konstrukcja art. 299 k.s.h. wskazuje, że dla zaistnienia odpowiedzialności członka zarządu konieczne jest jedynie wykazanie przez wierzyciela istnienia zobowiązania spółki oraz bezskuteczności egzekucji prowadzonej przeciwko spółce.

W konsekwencji, w przypadku wytoczenia przez wierzycieli powództwa przeciwko członkom zarządu, to na tych ostatnich spoczywa obowiązek wykazania istnienia jednej z przewidzianych w ustawie okoliczności wyłączających ich odpowiedzialność.