Dowód z dalszej opinii biegłych ma charakter wyjątkowy
Sąd w toku postępowania może żądać przedstawienia dodatkowej opinii przez kolejnych biegłych, ale wyłącznie w uzasadnionych przypadkach. Wniosek strony o dopuszczenie dowodu z opinii innego biegłego winien być trafnie i rzetelnie uargumentowany. Samo niezadowolenie strony z przygotowanego wcześniej opracowania nie jest wystarczającym powodem, by sporządzać kolejną opinię biegłych tej samej specjalności.
Wyrok SA w Krakowie z 14 kwietnia 2015 r., I ACa 119/15
Zgodnie z art. 278 § 1 k.p.c. w wypadkach wymagających wiadomości specjalnych sąd po wysłuchaniu wniosków stron co do liczby biegłych i ich wyboru może wezwać jednego lub kilku biegłych w celu zasięgnięcia ich opinii. Zakłada się, że pojęcie wiadomości specjalnych nie jest niezmienne, bowiem zależy między innymi od postępu nauki oraz techniki, a nadto dotyczy wiadomości, które przekraczają wiedzę posiadaną przez przeciętnego człowieka. Sąd jest zobowiązany do wezwania biegłego w przypadku, gdy ma dokonać oceny okoliczności, których rozważenie wymaga posiadania szczególnych wiadomości, nawet jeśli organ rozstrzygający sam posiada takie informacje. Nie można bowiem dążyć do umniejszenia praw procesowych stron, które mogą zwracać się z pytaniami do biegłego w celu wyjaśnienia okoliczności sprawy. Jednakże wniosek strony o powołanie biegłego wymaga rzeczowego uzasadnienia i wskazania dostatecznych dla sądu argumentów.
Wniosek o dopuszczenie dowodu z opinii innego biegłego
W omawianej sprawie powódka, na skutek prawomocnego postanowienia sądu rejonowego, dysponowała udziałem w prawie własności nieruchomości, której częścią składową był budynek mieszkalny. W konsekwencji takiego przysądzenia własności wygasło dożywotnie nieodpłatne i niepodzielne prawo użytkowania tego udziału przez pozwanych. Sąd rejonowy wyrokiem nakazał pozwanym opróżnienie, opuszczenie i wydanie powódce lokalu mieszkalnego oraz przyznał im prawo do otrzymania lokalu socjalnego, a także wstrzymał wykonanie tego orzeczenia aż do czasu zawarcia nowej umowy najmu. Wskutek wniesionej apelacji sąd okręgowy zmienił wydany wyrok i orzekł, że pozwanym nie przysługuje jednak prawo do lokalu socjalnego.
Powódka następnie domagała się zasądzenia określonej kwoty wraz z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia pozwu z tytułu świadczenia za bezumowne korzystanie przez pozwanych z lokalu mieszkalnego wraz z garażem. Pozwani wobec takiego roszczenia podnieśli zarzut przedawnienia oraz wskazali, że nie byli wcześniej wzywani do zapłaty, a dochodzona suma jest zawyżona. Nadto podkreślali brak legitymacji powódki do dochodzenia roszczenia.
Sąd okręgowy umorzył w części postępowanie. Na podstawie uzupełniającej opinii biegłego ustalono możliwy do uzyskania czynsz najmu spornego lokalu i garażu oraz zasądzono od pozwanych określoną kwotę na rzecz powódki. Sąd uznał zarzut braku legitymacji powódki za bezzasadny wobec wykazania przez nią, że jest współwłaścicielką nieruchomości, a nadto zaznaczył, że nie przeciwstawiono żadnego skutecznego tytułu do korzystania z przedmiotowego lokalu oraz garażu.
Od powyższego wyroku pozwani złożyli apelację, zarzucając między innymi przeprowadzenie przez sąd dowolnej oceny dowodów oraz nieuwzględnienie wniosku pozwanych o dopuszczenie dowodu z opinii innego biegłego.
Sąd apelacyjny nie przyznał racji apelującym w zakresie zarzutu przeprowadzenia dowolnej oceny dowodów. Jak wskazał w uzasadnieniu, skuteczne powołanie tego zarzutu wymaga wykazania przez stronę, w odniesieniu do konkretnych dowodów, na czym polega nieprawidłowość postępowania Sądu w zakresie ustaleń […] – czego pozwani nie dokonali i nie przedstawili rzeczowej argumentacji.
Dowód z dalszej opinii – tylko wyjątkowo
W odniesieniu do zarzutu nieuwzględnienia wniosku o dopuszczenie dowodu z opinii innego biegłego tej samej specjalności sąd apelacyjny wypowiedział się znacznie szerzej.
Zgodnie z art. 286 k.p.c. sąd może zażądać ustnego wyjaśnienia opinii złożonej na piśmie, może też w razie potrzeby zażądać dodatkowej opinii od tych samych lub innych biegłych. Jednakże prawidłowe rozumienie wskazanego przepisu jest inne niż to, które prezentuje strona w postępowaniu, na co szczególnie zwrócił uwagę sąd apelacyjny. Pozwani we wniesionej apelacji podważają jedynie trafność wniosków zawartych w opinii co do wysokości stawek czynszowych, co nie jest wystarczające dla podważenia oceny sądu, który szczegółowo uzasadnił swoje orzeczenie. Jak podkreślił sąd apelacyjny:
Nie stanowi podstawy do przyjęcia, że sąd jest zobowiązany dopuścić dowodu z opinii kolejnego (kolejnych biegłych) w każdym przypadku to, iż złożona opinia jest niekorzystna dla strony domagającej się takiego uzupełnienia postępowania dowodowego, a samo niezadowolenie jej z przygotowanego już opracowania nie jest ku temu dostatecznym powodem. Nie jest dla takiego uzupełnienia wystarczającą przyczyną to, że w przekonaniu strony kolejna opinia pozwoli na udowodnienie korzystnej dla niej tezy.
Taki pogląd znajduje swoje odzwierciedlenie nie tylko w orzecznictwie sądów, ale wspierany jest również szeroko przez przedstawicieli doktryny. Nie można uzasadniać wniosku niekompetencją biegłego, jeśli niekompetencję tę wywodzi się jedynie z faktu, że jego stanowisko jest inne niż ocena eksperta, który sporządził opinię pozasądową.
Samo oddalenie wniosku o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego nie jest równoznaczne z pozbawieniem strony możliwości obrony jej praw. Jeżeli opinia biegłego przekonuje sąd w takim stopniu, że daną okoliczność uznaje się za wyjaśnioną, to sąd nie jest zobowiązany w takim wypadku do dopuszczenia dowodu z kolejnych opinii biegłych.
Joanna Duda, praktyka postępowań sądowych i arbitrażowych kancelarii Wardyński i Wspólnicy
