Dopłaty do cen energii elektrycznej dla MŚP, czyli dla kogo? | Co do zasady

Wysokie ceny energii elektrycznej istotnie wpływają na stan gospodarek na całym świecie. Dostrzegając kryzysowy stan, Unia Europejska wprowadza szereg zmian prawnych, aby złagodzić skutki wysokich cen energii. W Polsce instrumenty wsparcia reguluje ustawa o cenach energii (ustawa z dnia 27 października 2022 r. o środkach nadzwyczajnych mających na celu ograniczenie wysokości cen energii elektrycznej oraz wsparciu niektórych odbiorców w 2023 roku). Mają one służyć końcowym odbiorcom energii elektrycznej, takim jak gospodarstwa domowe oraz małe i średnie przedsiębiorstwa. Dla przedsiębiorstw kluczowa staje się więc ocena własnej wielkości.

Ustawa o cenach energii realizuje uprawnienie Polski do wprowadzenia mechanizmów wsparcia w związku z kryzysem energetycznym i wysokimi cenami energii. Podstawą tego uprawnienia jest rozporządzenie Rady (UE) 2022/1854 z dnia 6 października 2022 r. w sprawie interwencji w sytuacji nadzwyczajnej w celu rozwiązania problemu wysokich cen energii. Ustawa przewiduje m.in. obowiązek stosowania tzw. ceny maksymalnej w rozliczeniach z odbiorcami uprawnionymi. Przy czym podmiotami uprawnionymi (wobec których możliwe będzie stosowanie maksymalnej ceny za energię elektryczną) są m.in. mikroprzedsiębiorcy, mali przedsiębiorcy oraz średni przedsiębiorcy (dalej: „MŚP”).

Ustawa o cenach energii wskazuje, że właściwą dla jej przedmiotu definicję MŚP zawiera ustawa z dnia 6 marca 2018 r. Prawo przedsiębiorców. Tymczasem rozporządzenie 2022/1854 wprost posługuje się definicją MŚP zawartą w Załączniku I do zaleceń Komisji (Zalecenia Komisji z dnia 6 maja 2003 r. w sprawie definicji mikroprzedsiębiorstw oraz małych i średnich przedsiębiorstw (notyfikowane jako dokument nr C(2003) 1422). Jednocześnie rozporządzenie 2022/1854 jest aktem prawa unijnego bezpośrednio obowiązującego, a zatem nie wymagają implementacji przez akt normatywny prawa krajowego. Podobnie zresztą jak rozporządzenie GBER (rozporządzenie Komisji (UE) nr 651/2014 z dnia 17 czerwca 2014 r. uznające niektóre rodzaje pomocy za zgodne z rynkiem wewnętrznym w zastosowaniu art. 107 i 108 Traktatu) zawierające definicję MŚP (do której wielokrotnie odwołują się inne przepisy o pomocy publicznej) bazującą zasadniczo na zaleceniach Komisji. Może to mieć znaczenie dla ustalania właściwości danej definicji MŚP dla celów ustawy o cenach energii.

Definicja MŚP w Załączniku I do zaleceń komisji jest zasadniczo węższa niż w Prawie przedsiębiorców. Może to istotnie wpłynąć na ustalenie grona podmiotów uprawnionych do korzystania z preferencji regulowanych ustawą o cenach energii. Na dodatek oświadczenie o wielkości przedsiębiorstwa składa się pod rygorem odpowiedzialności karnej. Może to oznaczać bezpośrednie skutki dla osób składających takie oświadczenie.

Zgodnie z art. 7 ust. 1 Prawa przedsiębiorców mikro-, małych i średnich przedsiębiorców należy definiować w poniższy sposób:

Mikroprzedsiębiorca to przedsiębiorca, który w co najmniej jednym roku z dwóch ostatnich lat obrotowych spełniał łącznie następujące warunki:

1. zatrudniał średniorocznie mniej niż 10 pracowników oraz
2. osiągnął roczny obrót netto ze sprzedaży towarów, wyrobów i usług oraz z operacji finansowych nieprzekraczający równowartości w złotych 2 milionów euro, lub sumy aktywów jego bilansu sporządzonego na koniec jednego z tych lat nie przekroczyły równowartości w złotych 2 milionów euro.

Mały przedsiębiorca to przedsiębiorca, który w co najmniej jednym roku z dwóch ostatnich lat obrotowych spełniał łącznie następujące warunki:

1. zatrudniał średniorocznie mniej niż 50 pracowników oraz
2. osiągnął roczny obrót netto ze sprzedaży towarów, wyrobów i usług oraz z operacji finansowych nieprzekraczający równowartości w złotych 10 milionów euro, lub sumy aktywów jego bilansu sporządzonego na koniec jednego z tych lat nie przekroczyły równowartości w złotych 10 milionów euro

i nie jest mikroprzedsiębiorcą.

Średni przedsiębiorca to przedsiębiorca, który w co najmniej jednym roku z dwóch ostatnich lat obrotowych spełniał łącznie następujące warunki:

1. zatrudniał średniorocznie mniej niż 250 pracowników oraz
2. osiągnął roczny obrót netto ze sprzedaży towarów, wyrobów i usług oraz z operacji finansowych nieprzekraczający równowartości w złotych 50 milionów euro, lub sumy aktywów jego bilansu sporządzonego na koniec jednego z tych lat nie przekroczyły równowartości w złotych 43 milionów euro

i nie jest mikroprzedsiębiorcą ani małym przedsiębiorcą.

Definicja MŚP zawarta w Załączniku I do zaleceń Komisji na pierwszy rzut oka jest analogiczna. W szczególności opiera się na tych samych wskaźnikach zatrudnienia i finansowych. Niemniej dla celów Załącznika I do zaleceń Komisji status przedsiębiorstwa wymaga uwzględnienia wszystkich możliwych powiązań z innymi podmiotami (w rozumieniu tego załącznika), tak aby wynik takiej weryfikacji uwzględniał rzeczywistą sytuację ekonomiczną danego przedsiębiorstwa, premiując te z nich, które rzeczywiście stanowią MŚP i których dotyczą właściwe dla tej grupy ograniczenia i bariery.

Wyróżnia się cztery kategorie przedsiębiorstw, których dane brane są pod uwagę przy obliczaniu wskaźników finansowych i liczby personelu:

• przedsiębiorstwa niezależne,
• przedsiębiorstwa partnerskie,
• przedsiębiorstwa powiązane,
• podmioty publiczne.

Dane do obliczania pułapów MŚP (kryterium zatrudnienia oraz kryterium finansowe) są ustalane wyłącznie na podstawie własnych ksiąg rachunkowych przedsiębiorstwa tylko wtedy, gdy jest ono przedsiębiorstwem niezależnym. Jeżeli przedsiębiorstwo nie jest niezależne, aby obliczyć pułapy pozwalające określić jego status jako MŚP, do danych badanego przedsiębiorstwa trzeba dodać dane przedsiębiorstw powiązanych (100%) i dane przedsiębiorstw partnerskich (obliczone proporcjonalnie do procentowego udziału w kapitale lub prawach głosu, zależnie od tego, która z tych wartości jest większa). Jednocześnie Załącznik I zawiera (dosyć skomplikowane) definicje przedsiębiorstw powiązanych i partnerskich, a także przedsiębiorstw niezależnych i podmiotów publicznych.

Niezależnie od brzmienia Załącznika I do zaleceń Komisji Komisja Europejska i państwa członkowskie zmierzają do stosowania funkcjonalnej interpretacji definicji MŚP, która uwzględnia szeroko rozumiane powiązania gospodarcze i osobowe pomiędzy przedsiębiorstwami. Innymi słowy, dla ustalenia statusu przedsiębiorstwa jako MŚP niekoniecznie wystarczy spełnienie warunków wynikających z literalnego brzmienia Załącznika I.

Niewątpliwie zastosowanie definicji MŚP określonej w Załączniku I zwiększa ryzyko kwalifikacji przedsiębiorstwa jako innego niż MŚP. Jednocześnie związane jest z koniecznością przeprowadzenia wnikliwego i dosyć skomplikowanego badania wielkości przedsiębiorstwa (w oparciu o analogiczną definicję MŚP zawartą w Załączniku I do rozporządzenia GBER; o szczegółach piszemy m.in. w artykule Wielkość przedsiębiorstwa a pomoc publiczna – MŚP czy duży?). Uwzględniając termin na złożenie oświadczenia o wielkości przedsiębiorstwa (do 30 listopada 2022 r.), na takie badanie zostało niewiele czasu.

Joanna Prokurat, praktyka pomocy publicznej kancelarii Wardyński i Wspólnicy