Czy syndyk, zarządca i nadzorca sądowy mogą wytoczyć powództwo o uchylenie uchwały zgromadzenia wspólników? | Co do zasady

W przeszłości istniał spór, czy syndyk, zarządca i nadzorca sądowy, w rozumieniu ustawy Prawo upadłościowe i naprawcze, są uprawnieni do wytoczenia powództwa o uchylenie uchwały zgromadzenia wspólników spółki z ograniczoną odpowiedzialnością. W obecnym stanie prawnym, tj. po nowelizacji ustawy Prawo upadłościowe i naprawcze dokonanej mocą ustawy z dnia 6 marca 2009 roku o zmianie ustawy – Prawo upadłościowe i naprawcze, ustawy o Bankowym Funduszu Gwarancyjnym oraz ustawy o Krajowym Rejestrze Sądowym (Dz. U. Nr 53, poz. 434), wydaje się, iż spór ten stracił na aktualności.

Na zagadnienie czynnej legitymacji procesowej formalnej syndyka, zarządcy i nadzorcy sądowego w sprawach o uchylenie uchwały zgromadzenia wspólników sp. z o.o. spojrzeć należy przez pryzmat dwóch możliwych do zaistnienia sytuacji. W pierwszej z nich syndyk, zarządca albo nadzorca sądowy zostaje ustanowiony dla upadłego będącego wspólnikiem w spółce z o.o., a zgromadzenie wspólników tej spółki podejmuje uchwałę mogącą być przedmiotem zaskarżenia. W drugiej sytuacji syndyk, zarządca albo nadzorca sądowy zostaje ustanowiony dla upadłego będącego spółką z o.o., którego zgromadzenie wspólników podejmuje uchwałę mogącą być przedmiotem zaskarżenia. Każda z tych sytuacji wymaga oddzielnego omówienia.

Przepisy Kodeksu spółek handlowych nie udzielają syndykowi, zarządcy i nadzorcy sądowemu czynnej legitymacji procesowej formalnej w omawianej kategorii spraw. Powszechnie się przy tym przyjmuje, że zawarte w art. 250 k.s.h. wyliczenie osób i organów spółki z o.o. uprawnionych do wytoczenia powództwa o uchylenie uchwały zgromadzenia wspólników jest co do zasady wyczerpujące, o ile co innego nie wynika z odrębnego przepisu prawa, który poszerzałby katalog legitymowanych podmiotów.

Dla oceny, czy w sytuacji, gdy syndyk, zarządca albo nadzorca sądowy zostaje ustanowiony dla upadłego będącego wspólnikiem w spółce z o.o., podmioty te posiadają legitymację procesową formalną do wytoczenia powództwa o uchylenie uchwały zgromadzenia wspólników tej spółki, decydujące znaczenie będzie mieć art. 186 ustawy Prawo upadłościowe i naprawcze (p.u.i.n.). Zgodnie z jego treścią po ogłoszeniu upadłości wszelkie uprawnienia upadłego związane z uczestnictwem w spółkach lub spółdzielniach wykonuje syndyk albo zarządca. Wspomniane uprawnienia wykonywane będą przez syndyka, gdy mamy do czynienia z upadłością obejmującą likwidację majątku upadłego, a przez zarządcę w przypadku upadłości z możliwością zawarcia układu.Skoro w przepisie tym expressis verbis mowa jest o „wszelkich uprawnieniach upadłego związanych z uczestnictwem w spółkach”, a więc bez jakiegokolwiek rozróżniania tych uprawnień czy ich klasyfikacji, przyjąć należy, iż do grupy tych uprawnień zalicza się także uprawnienie do zaskarżenia uchwały zgromadzenia wspólników spółki z o.o. Tym samym wydaje się bezsporne, że uprawnienie to od chwili ogłoszenia upadłości przysługuje nie upadłemu, który traci legitymację procesową formalną w omawianej kategorii spraw, a – zgodnie z treścią przepisu – syndykowi albo zarządcy. Ponieważ jednak podmioty te realizują wówczas uprawnienia wspólnika spółki z o.o., którym jest upadły, aby zaskarżyć uchwałę zgromadzenia wspólników muszą one spełnić właściwe dla wspólników spółki z o.o. wymogi formalne, o których mowa w przepisach art. 250 pkt 2-5 k.s.h.

W art. 186 p.u.i.n. nie ma wzmianki o nadzorcy sądowym, a więc przepis ten rozstrzyga także o braku czynnej legitymacji procesowej formalnej tego podmiotu w omawianych sprawach. Skoro bowiem ustawodawca nie objął zakresem ww. uregulowania nadzorcy sądowego, to przyjąć należy, że po ogłoszeniu upadłości z możliwością zawarcia układu uprawnienia upadłego związane z jego uczestnictwem w spółkach wykonuje nie nadzorca sądowy, a sam upadły. Niezależnie od wykładni językowej, za słusznością tej tezy przemawia również wykładnia systemowa. W piśmiennictwie wskazuje się na treść art. 76 p.u.i.n., zgodnie z którym ustanowienie nadzorcy sądowego następuje wtedy, gdy upadłemu pozostawia się zarząd mieniem wchodzącym w skład masy upadłości. Skoro zaś upadłego traktuje się jako dającego rękojmię należytego wykonywania zarządu majątkiem własnym, to nie sposób – jak się wydaje – prezentować odmiennego podejścia w odniesieniu do uprawnień organizacyjnych w innych podmiotach prawa, czyli także w spółce z o.o.

W drugiej sytuacji, tj. gdy syndyk, zarządca albo nadzorca sądowy zostaje ustanowiony dla upadłego będącego spółką z o.o., którego zgromadzenie wspólników podejmuje uchwałę mogącą być przedmiotem zaskarżenia, nie ma podstaw do przyznania czynnej legitymacji procesowej formalnej nie tylko nadzorcy sądowemu, ale również syndykowi i zarządcy. W przepisach ustawy Prawo upadłościowe i naprawcze brak jest bowiem regulacji, która stanowiłaby podstawę prawną w tym zakresie. Nie jest przy tym możliwe, jak się wydaje, wywiedzenie czynnej legitymacji procesowej formalnej syndyka, zarządcy i nadzorcy sądowego z ich uprawnień w toku postępowania upadłościowego, w szczególności dotyczących zarządu majątkiem upadłego. W rezultacie podzielić należy pogląd, że syndyk, zarządca i nadzorca sądowy nie posiadają czynnej legitymacji procesowej formalnej do zaskarżenia uchwały zgromadzenia wspólników upadłej spółki z o.o., dla której zostali ustanowieni.

Powyższe rozważania można odnieść odpowiednio także do czynnej legitymacji procesowej formalnej syndyka, zarządcy i nadzorcy sądowego w sprawach o uchylenie uchwały walnego zgromadzenia spółki akcyjnej.

Karol Czepukojć, Zespół Prawa Upadłościowego i Restrukturyzacji kancelarii Wardyński i Wspólnicy