Czy można wypłacić środki z rachunku bankowego zajętego na zabezpieczenie? | Co do zasady

W sporach cywilnych strona występująca z roszczeniami może żądać – przed wszczęciem postępowania lub w jego toku – by sąd udzielił jej zabezpieczenia. Zabezpieczenie udzielane jest na czas trwania postępowania, tj. do czasu wydania prawomocnego orzeczenia w sprawie, i może mieć różne formy (np. zajęcie wierzytelności na rachunku bankowym). Jeżeli sąd udzieli zabezpieczenia, to nawet jeśli po kilkuletnim procesie powództwo zostanie oddalone a zabezpieczenie upadnie, przedsiębiorca może już być bankrutem. Istotnym instrumentem prawnym chroniącym przedsiębiorcę, któremu zajęto rachunek bankowy, jest wniosek o zezwolenie sądu na określone wypłaty z zajętego rachunku.

Zabezpieczenie roszczeń

Warunkiem udzielenia zabezpieczenia jest uprawdopodobnienie roszczenia oraz interesu prawnego w jego udzieleniu. Wnioskodawca (uprawniony) żądający zabezpieczenia określa jego kwotę oraz sposób, a sąd, uwzględniając wniosek, przy wyborze sposobu zabezpieczenia winien uwzględnić interesy stron w takiej mierze, aby uprawnionemu zapewnić należytą ochronę prawną, a obowiązanego nie obciążać ponad potrzebę.

Jedną z form zabezpieczenia roszczeń pieniężnych jest zajęcie wierzytelności z rachunku bankowego albo innej wierzytelności lub innego prawa majątkowego. Sąd, udzielając takiego zabezpieczenia, nadaje mu z urzędu – zgodnie z art. 743 § 1 k.p.c. – klauzulę wykonalności, bowiem zajęcie środków na rachunku bankowym lub innych wierzytelności podlega wykonaniu w drodze egzekucji. Odpis postanowienia z klauzulą wykonalności doręczany jest tylko uprawnionemu, a obowiązany otrzymuje odpis postanowienia sądu w przedmiocie zabezpieczenia od komornika, który zawiadamia go jednocześnie o wszczęciu na podstawie tego postanowienia postępowania zabezpieczającego.

Zabezpieczenie środków na rachunkach bankowych może prowadzić do całkowitej blokady działalności przedsiębiorstwa. Od momentu zajęcia środków obowiązany nie może bowiem dokonywać żadnych transakcji z ich użyciem (do wysokości zabezpieczenia), w tym np. przelewów na wynagrodzenia dla pracowników czy zapłaty wymagalnych zobowiązań pieniężnych na rzecz kontrahentów lub instytucji publicznych. Jeśli więc zabezpieczenie obejmuje wszystkie środki dostępne na rachunku obowiązanego, to de facto nie ma on możliwości regulowania swoich zobowiązań, a prowadzenie bieżącej działalności gospodarczej jest nadzwyczaj utrudnione, jeśli nie niemożliwe. Długoterminowe zajęcie środków pieniężnych i innych wierzytelności, choć dokonane „tylko” na czas trwania postępowania sądowego, może doprowadzić obowiązanego do utraty płynności finansowej i niewypłacalności, co ostatecznie może spowodować jego upadłość.

Wniosek o zezwolenie na wypłatę z zajętego rachunku bankowego

Aby nie sparaliżować działalności przedsiębiorcy na skutek zajęcia wierzytelności z jego rachunków bankowych, Kodeks postępowania cywilnego przewiduje możliwość zwalniania części kwot zajętych na zabezpieczenie i regulowania wymagalnych zobowiązań przez przedsiębiorcę z rachunków bankowych, na których dokonano zabezpieczenia.

W przypadku zajęcia na zabezpieczenie wierzytelności z rachunku bankowego lub innych wierzytelności i praw majątkowych przedsiębiorcy, przedsiębiorca ten może wnieść do sądu wniosek, w trybie art. 752² § 1 k.p.c., o zezwolenie na dokonanie określonych wypłat z zajętego rachunku. Wniosek może dotyczyć środków na bieżące wypłaty wynagrodzeń za pracę wraz z podatkiem od wynagrodzenia i innymi ustawowymi ciężarami, a także środków na bieżące koszty prowadzonej działalności gospodarczej.

Wniosek o zezwolenie powinien być złożony do sądu w terminie tygodniowym od dnia doręczenia obowiązanemu postanowienia o zabezpieczeniu.

Wskazać (i uzasadnić) kwoty i terminy

We wniosku należy wskazać konkretne kwoty z wyżej wymienionych tytułów, które objęte są żądaniem obowiązanego, oraz uzasadnić każdą z nich co do zasady i co do wysokości, załączając stosowne dokumenty (np. lista płac pracowników, umowy, wezwania do zapłaty). Wniosek – co do zasady – składany jest jednorazowo (nie można go powtarzać w przyszłości w stosunku do tego samego zabezpieczenia). W przypadku wypłat periodycznych (np. wynagrodzenia dla pracowników za kolejne miesiące) należy więc zaznaczyć we wniosku, że będą one powtarzalne, i wskazać okres, przez jaki mają być wypłacane. Do wniosku należy nadto załączyć odpis postanowienia o zabezpieczeniu lub przynajmniej oświadczenie komornika o zajęciu oraz dokumenty korporacyjne przedsiębiorcy. Sąd nie jest związany wysokością kwot wskazanych we wniosku i może je określić samodzielnie. Obowiązany winien więc szczegółowo wskazać kwoty, tytuły wypłat i okresy, w jakich kwoty te mają być wypłacone, a także przedstawić dowody uzasadniające zwolnienie wskazanych kwot.

Z uwagi na to, że na postanowienie sądu o zezwoleniu na wypłaty z zajętych rachunków bankowych przysługuje zażalenie, we wniosku o udzielenie zezwolenia warto zawrzeć wniosek o nadanie temu postanowieniu rygoru natychmiastowej wykonalności na podstawie art. 333 § 3 k.p.c. Wniosek ten należy uzasadnić przez wykazanie, że upływ czasu narazi przedsiębiorcę na szkodę (np. niepowetowana strata w postaci braku możliwości prowadzenia działalności gospodarczej prowadząca do utraty płynności finansowej) albo uniemożliwi lub znacznie utrudni wykonanie postanowienia.

Z postanowieniem sądu do banku

Z postanowieniem sądu o zezwoleniu na dokonanie określonych wypłat z zajętych rachunków przedsiębiorca powinien udać się bezpośrednio do podmiotu, u którego prowadzi przedmiotowe rachunki bankowe. Wypłata powinna być dokonana na podstawie samego postanowienia sądu, bowiem do wypłat na podstawie zezwolenia udzielonego przez sąd w trybie art. 752² § 1 k.p.c. nie stosuje się przepisu art. 890 § 2¹ k.p.c., a zatem zezwolenie komornika na wypłaty nie jest potrzebne.

Konkluzje

Podsumowując, przedsiębiorca, któremu komornik doręczył odpis postanowienia sądu o udzieleniu zabezpieczenia przez zajęcie wierzytelności z rachunków bankowych lub innych wierzytelności i praw majątkowych, może w terminie 7 dni od doręczenia postanowienia wnieść o zezwolenie na dokonanie z zajętych rachunków bankowych wypłat na wynagrodzenia za pracę wraz z podatkiem od wynagrodzenia i innymi ustawowymi ciężarami oraz na bieżące koszty prowadzonej działalności gospodarczej. Postanowienie sądu o udzieleniu zgody na określone wypłaty z zajętych rachunków bankowych, po stwierdzeniu jego wykonalności, powinno być skierowane bezpośrednio do banku prowadzącego zajęty rachunek. By wypłacić środki określone przez sąd w postanowieniu, bank nie potrzebuje zezwolenia komornika, który zabezpieczył rachunek bankowy przedsiębiorcy.

Niezależnie od złożenia wniosku o zezwolenie na wypłatę środków z zajętego rachunku bankowego, obowiązany przedsiębiorca może zaskarżyć postanowienie o udzieleniu zabezpieczenia oraz wnieść o wstrzymanie jego wykonania.

Paulina Piekut, Monika Hartung, radca prawny, praktyka postępowań sądowych i arbitrażowych kancelarii Wardyński i Wspólnicy